جعفری: در طالبان، نگاه زن ستیزانه وجود دارد و رویکرد و موضع مشخصی درباره آینده زنان ندارند/ بیانی: باید به زنان افغانستانی حق ترسیدن، خشم و نگرانی از آینده داد
نشست علمی و تخصصی «زنان و طالبان» از سوی انجمن ژئوپلیتیک ایران با همکاری انجمن علمی جامعه شناسی سیاسی ایران و انجمن دانشجویی روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی و موسسه مطالعات و تحقیقات زنان دوشنبه 22 شهریور ۱۴۰۰ از ساعت 16 تا 17:30 به صورت مجازی برگزار شد.
در این نشست، دکتر خدیجه جعفری، استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه زنان از کشور افغانستان و دکتر حوریه بیانی، پژوهشگر مسائل زنان، مسئول نهاد مدنی (جامعه زنان مهاجر) و کنشگر اجتماعی از کشور افغانستان به بیان دیدگاه‌های خود پرداختند.
متن کامل سخنان سخنرانان نشست به شرح ذیل است:
دکتر خدیجه جعفری، استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه زنان از کشور افغانستان:
ظهور مجدد طالبان برای بسیاری از مردم از جمله برای زنان افغانستان غیرمنتظره بود. طالبان مواضع نامشخص و غیرشفافی درباره حقوق زنان دارند و نمونه‌های مختلفی در این زمینه برای ذکر مثال وجود دارد. زمانی که اسامی کابینه طالبان اعلام شد، مواضع طالبان درباره زنان مشخص نشد در حالی که قبلاً وعده داده بودند که با مشخص شدن کابینه، مواضع آنها درباره زنان مشخص می‌شود. پس از اعلام کابینه، حتی یک زن هم در کابینه وجود ندارد و وزارت زنان هم که قبلاً در کابینه وجود داشت، با وزارت امر به معروف و نهی از منکر جایگزین شد.
مسئله دیگر این است که حضور زنان در عرصه‌های ورزشی مشخص نیست و در این زمینه ابهام وجود دارد. طالبان معتقد است که ورزش زنان اولویت آنها نیست.
درباره ادامه تحصیل زنان نیز اعلام می‌کنند که موافق ادامه تحصیل هستند اما بحث جداسازی آنها و تفکیک جنسیتی مطرح است.
ممنوعیت اشتغال زنان و عدم حضور آنها بر سر کار نیز یک مسئله است که فعلاً فقط مردها اجازه حضور بر سر کار دارند و اعلام نمی‌کنند که چه زمانی زنان باید بر سر کار حاضر شوند.
سلب آزادی از زنان توسط طالبان، بحث مهمی است. طالبان برای جلوگیری از استقلال زن و اعمال سلطه بر آنها ناچار هستند تا این دیدگاه‌ها را داشته باشند و خروج ازاین دیدگاه‌ها یعنی اینکه طالبان از تفکر خود دست بردارد.
طالبان از روزی که بر سر کار آمده، تنها وعده داده است و بعد از تشکیل کابینه نیز رویکرد و موضع مشخصی درباره زنان ندارند. هنوز نگاه زن ستیزانه در طالبان وجود دارد. طالبان مبناهایی درباره زنان دارند و تا زمانی که از این مبناها دست نکشند، نمی‌توان امیدوار به طالبان و خوش بین به آینده بود.
چند سوال اساسی وجود دارد که طالبان باید به آنها پاسخ دهند: 1- آیا تفسیر و قرائت رادیکال طالبان درباره زنان قابل تغییر است یا خیر؟؛ 2- اگر قرار باشد زنان و دختران در جامعه افغانستان مشارکت سیاسی و اجتماعی داشته باشند، چه حد و حدودی برای آن توسط طلبان وجود دارد؟؛ 3- در ارتباط با نوع پوشش، آیا پوشش‌های اسلامی قبلی که زنان داشته‌اند مناسب نبوده که الان طالبان در پی اجرای پوشش جدید از نوع عربی است؟؛ 4- چه حدی برای تحصیل زنان وجود دارد؟ و وضعیت تحصیل زنان در دوره طالبان چگونه باید باشد؟
اینها سوالات جدی هستند که طالبان باید به آنها پاسخ دهند. طالبان باید حد تحصیل زنان را شفاف کند. برخی اعضای طالبان می گویند که مدرک تحصیلی حتی در حد کارشناسی ارشد و دکتری برای آنها اهمیت ندارد. این زیر سوال بردن تحصیل به طور کلی برای مردان و زنان و همچنین به صورت اختصاصی برای زنان است.
دکتر حوریه بیانی، پژوهشگر مسائل زنان، مسئول نهاد مدنی (جامعه زنان مهاجر) و کنشگر اجتماعی از کشور افغانستان:
مطالبات زنان افغانستانی متاثر از فضای سیاسی حاکم بر این کشور است. در 20 سال گذشته شرایطی برای زنان در افغانستان ایجاد شد و الان در شرایط جدید از طالبان مطالبه داریم. زنان باید در مسئولیت‌های بالای سیاسی حضور داشته باشند، امکان ادامه تحصیل آنها در تحصیلات عالیه فراهم باشند. قوانین حمایتی از زنان ادامه داشته باشد.
در 20 سال گذشته شاهد بهبود در وضعیت زنان بوده‌ایم اما کمبودهایی نیز در این زمینه وجود دارد. در این مدت گفتمان فراگیر و آرمان مشترکی در زنان افغانستان شکل نگرفت و در شرایط قومی و زبانی این کشور فعالیت‌های زنان نتوانست گفتمان فراگیر ایجاد کنند.
پتانسیل زنان در گذشته صرف فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی شد اما مسئله‌ای که با وجود شعارهای حقوق بشری کمتر توجه قرار گرفت و انتظارات را برآورده نکرد، حل مسائل آنها و طرح ایده برای رفع مشکلات بود.
در مسائل سیاسی، زنان افغانستان توانستند در فعالیت‌های سیاسی و در انتخابات حضور داشته باشند اما این حضور و فعالیت‌ها محدود بود.
در 20 سال گذشته اولویت‌های زنان عوض شد و شرایطی ایجاد شد که قوانین با عرف جامعه درباره زنان متفاوت بود. تعارض میان قوانین و عرف به وجود آمد. مسائل فرهنگی درباره زنان مطرح بود که با شرایط عرف جامعه سازگار نبود.
در حال حاضر و در شرایط فعلی تبعیض جنسیتی نسبت به زنان وجود دارد و در دوره طالبان نیز وضعیت نامشخص است که چه اتفاقی قرار است، رخ دهد. مسائلی درباره پوشش زنان مطرح است. مسئله این است که زنان در افغانستان حق زندگی، کار و فعالیت اجتماعی داشته باشد. نباید تحصیل زنان دچار محدویت شود و طالبان در این بخش محدودیت ایجاد کرده است.
طالبان باید به عنوان یک گروه سیاسی در جامعه حضور داشته باشد اما تفکر بنیادگرایی آن نباید بر کل سرزمین و کشور افغانستان حاکم شود.
در میان زنان افغانستان دو حس ترس و خشم حاکم شده است. باید از زنان حمایت اجتماعی و طرحی ریخته شده و از هر ظرفیتی استفاده شود تا خشونت‌ها به پایان برسد.
ما با تفکر طالبان مشکل نداریم اما زمانی که برای زنان محدودیت ایجاد کند، دچار مشکل می‌شویم. ما اهرم فشار فیزیکی و تسلیحاتی علیه طالبان نداریم اما باید از ظرفیت‌های بین‌المللی، دوستان خارجی و هم زبان و… استفاده کرده و با رسیدن به اشتراکات، بخشی از مشکل را حل کنیم.
طالبان را نمی‌شود با وعده‌ها قضاوت کرد. باید در عمل عملکرد طالبان را بسنجیم. به ما حق ترسیدن، خشم و نگرانی از آینده را بدهید.