ژئوپلیتیک ایران و پاکستان( زمینه های همگرایی و واگرایی منطقه ای)
نویسنده: دکتر حمیدرضا محمدی و ابراهیم احمدی
نشر انتخاب 1394
تحلیل ژئوپلیتیکی روابط ایران و پاکستان در این پژوهش بر سه سطح مؤلفه‌های اثر گذار بر همگرایی دو کشور، مؤلفه‌های اثر گذار بر واگرایی دو کشور (داخلی و بیرونی) و سطح سوم که مستقل از دو سطح اول و دوم است، روابط (همگرایی و یا واگرایی) دو کشور را بر اساس نوع روابط و سیاست‌های اعمالی همسایگان پاکستان (چین، افغانستان و هند) و مهمترین کشورهای اثر گذار در سیاست خارجی این کشور (ایلات متحده، عربستان سعودی و تا حدودی اسرائیل) مورد تحلیل و بررسی قرار می‌دهد. با این مقدمه در تحلیل روابط همگرایی ایران و پاکستان اینگونه به نظر می‌رسد که با وجود ریشه‌های فرهنگی و تمدنی مشترک، دو کشور قادرند ضمن به حداقل رساندن عوامل تنش و واگرایی در روابط دوجانبه، با تقویت منابع همگرایی، بر مبنای اشتراک‌های فرهنگی، جغرافیایی، ژئوپلیتیکی، عضویت در پیمان‌های اقتصادی (اکو و شانگهای)، اهمیت توسعه بنادر دریایی در مفهوم ژئوپلیتیک دسترسی، تعمیق بخش به روابط اقتصادی دوجانبه، تمرکز بر ژئوپلیتیک انرژی و خطوط لوله و برقراری صلح در افغانستان به تعمیق روابط خود بپردازند. بر مبنای ژئوپلیتیک واگرایی نیز این فرض مطرح است که پاکستان در همسایگی ایران به عناوین مختلف، همواره موجودیت تهدید زا و تنشی برای ایران به حساب می‌آید. در یک دسته بندی ساده، به لحاظ ماهیت ژئوپلیتیکی، آشکارترین منابع تنش و تهدید روابط ایران و پاکستان در دو سطح از تهدیدات بالقوه و بالفعل قابل ارزیابی‌اند. مهمترین منابع تنش و تهدید روابط دو کشور در اشکال بالفعل، تنش و تهدید‌هایی نظیر: تهدیدات دولت محور از ناحیه جامعه پاکستان، شیعه ستیزی در قالب گروه‌های ضد شیعی سپاه صحابه، لشکر جهنگوی، دیوبندی‌ها، طالبان، واگرایی از ناحیه قومیت، تبعات ناشی از ناامنی مرزهای خاکی و حمایت افراطی پاکستان از عربستان سعودی است. اشکال تنشی، و تهدید‌های بالقوه دو کشور در برگیرنده تهدیدات هسته ای، تنش‌های مرزی (مرزهای آبی) نظیر مرز دریایی گوادر و حقابه رودخانه‌های مرزی که تا حالا تعیین رژیم نشده اند و همچنین تبعات ناشی از توسعه بندر گوادر و تأثیرات (اقتصادی، امنیتی، سیاسی و نظامی) آن بر بندر چابهار و بندر عباس می‌باشد. کما اینکه شکلی از رقابت‌های منفی در آسیای مرکزی و خط لوله صلح نیز به نوبت خود می‌تواند بر آینده روابط دو کشور تأثیر گذار باشد. سطح سوم مؤثر بر روابط دو کشور (همگرایی یا واگرایی) در این پژوهش همان‌طور که گفته شده، بر اساس نوع روابط پاکستان و همسایگان این کشور و همچنین کشورهای اثرگذار در سیاست خارجی و داخلی این کشور مورد تحلیل قرار می‌گیرد.
