ژئوپلیتیک و مخاطرات انسانی
نویسندگان: دکتر سید عباس احمدی و سید یوسف هاشمی
انتشارات دانشگاه تهران
دانش مخاطرات به بررسی رفتارها، ساختارها و کیفیت محیط زندگی انسانها طی دوران حیاتشان می پردازد و در تلاش است تا وقایع، پدیده ها، فرایندها و فعالیت هایی که ممکن است برای افراد، جوامع و محیط زندگی آنها، زیانهای جسمی، مادی و معنوی در بر داشته باشد را مطالعه نماید. از این دیدگاه مخاطرات به آن دسته از خطرهای بالفعل و بالقوه اطلاق می شود که ارزش های حیاتی یک کشور یا یک جمعیت انسانی را در ابعاد مختلفی مانند تمامیت ارضی، استقلال و حاکمیت ملی، نظام حاکم و نهادهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، ایدئولوژی، فرهنگ و افتخارات ملی و … به خطر می اندازد.
مخاطرات انسانی، شامل مخاطراتی است که به واسطة اعمال و رفتار انسان در نتیجة سیاستگذاری و اجرای آن سیاست ها در فضای جغرافیایی رخ می دهد و دربرگیرنده دامنة وسیعی از مخاطرات مانند جنگ، افزایش جمعیت، بحران های سیاسی و اجتماعی، تروریسیم، حفره های دولت، نابرابری های منطقه ای، مواد مخدر، آلودگی های زیست محیطی و … است.
آنچه مشخص است این است که قسمت عمده این مخاطرات و مشکلات تابع تصمیمات خود انسان و محصول اعمال و فعالیت های بی محابای خود اوست. به خصوص وقتی صحبت از تصمیمات و سیاستهای دولتها به میان می آید، آشکار می شود که سیاستهای دولتها در زمینه ایجاد خطرات ریز و درشت بسیار تعیین کننده و حائز اهمیت است. بنابراین برای کاهش خطرات و یا جلوگیری از وقوع آنها باید علاوه بر افراد عادی و شهروندان کشورها، رفتار دولتها و حکومتها را نیز در قالب علوم مربوطه به خصوص جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک مورد مطالعه و بررسی قرار داد. چرا که ریشه یابی علل وقوع منازعات نشان می دهد که عوامل جغرافیایی و ژئوپلیتیکی همواره سهم عمده ای را در فهرست منازعات مختلف به خود اختصاص داده اند.
با درک این اهمیت و ضرورت و در قالب چنین رویکردی، کتاب حاضر به رشته تحریر درآمده است. این کتاب در یک مقدمه و پنج فصل مجزا تهیه و سامازماندهی شده است. فصل اول با عنوان «سیاست، ژئوپلیتیک و مخاطرات» به ارائه تعاریف و کلیاتی از متغیرهای اصلی کتاب پرداخته و ضمن بر شمردن الگوهای ژئوپلیتیکی مختلف روابط بین کشورها، اهمیت کاستن از مخاطرات مربوطه را گوشزد می کند. فصل دوم به «ژئوپلیتیک و مخاطرات مرزی» اختصاص یافته است. در این فصل علاوه بر اشاره ای مختصر در باره کارکرد مرز و ارتباطات مرزی، انواع مرزها از حیث ارتباط با مخاطرات انسانی مطرح شده و وضعیت مناطق مرزی و مرزنشینان در هر کدام مورد مداقه قرار گرفته اند.
فصل سوم کتاب «ژئوپلیتیک و مخاطرات ناشی از تنوع نژادی و قومی» نام دارد. انواع مدلهای حل و فصل مخاطرات مرتبط با اقوام و اقلیت ها در این فصل به بحث گذاشته شده است. «ژئوپلیتیک و مخاطرات ناشی از سیات های تندروی، افکار رادیکال و ترورسیم» عنوان فصل چهارم است. در این فصل مسائلی نظیر افراطی گری و ترورسیم و مخاطرات تولید شده از این طریق برای کشورها و جوامع و نیز بررسی اهداف و ریشه های آنها مورد توجه قرار گرفته است. آخرین فصل کتاب نیز «ژئوپلیتیک و مخاطرات زیست محیطی» است. بخش مهمی از این فصل به مخاطرات مرتبط با هیدروپلیتیک و تنش و رقابت بر سر منابع آب مربوط می شود. تنشها و مخاطراتی که به نظر می رسد در سالهای آینده افزایش یابند و بسیاری از جنبه های زندگی ما را متاثر سازند.
