کتاب جغرافیای سیاسی بنادر تالیف دکتر سید عباس احمدی (عضو هیئت علمی دانشگاه تهران) و حسن نورعلی (دانشجوی دکتری دانشگاه تهران) از سوی «انتشارات دانشگاهی دافوس» در پاییز 1401 منتشر شد.
بنادر به عنوان فضاهای جغرافیایی-استراتژیکِ کشورهایی با مزیت دسترسی به دریاها، از مهمترین نواحی هستند که باید بیش از پیش مورد توجه جغرافیدانان سیاسی و صاحبان قدرت قرار گیرند. اهمیت سیاسی و ژئوپلیتیکی این مولفه های جغرافیایی آنگاه نمایان می شود که گلاسنر از جغرافیدانان سیاسی برجسته جهان، دسترسی کشورهای خشکی بست به بنادر برای راهیابی به دریاهای آزاد را مهمترین دغدغه این کشورها برای توسعه یافتگی می داند. همچنین کوهن معتقد است که دسترسی به بنادر یکی از مولفه های اصلی در اندیشه های پطر کبیر برای بازیگری روسیه در دریاها بوده است. کالین فلینت معتقد است که بنادر، نقاط اتصال قدرت های دریایی و بری هستند که باینری (دوگانگی) نادرست ژئوپلیتیک کلاسیک مبنی بر جدایی دریا و خشکی را به چالش می کشد و پیش بینی قدرت اقتصادی و نظامی را در نظم جهانی آینده را دستخوش تحول می کند. مسئله دسترسی به بنادر و مکانیسم بستن آنها آنقدر حیاتی بوده است که در حقوق بین الملل و به خصوص حقوق بین الملل دریاها، این مسئله به وفور مورد تاکید قرار گرفته و به ایجاد دکترین، نظریه ها، اساسنامه ها و رژیم های حقوقی انجامیده است. از آنجا که بنادر و نواحی اطراف آن جزء آبهای داخلی کشورهای ساحلی محسوب می شوند، کشور ساحلی حق حاکمیت کامل سرزمینی بر آنها را دارد و این مسئله دغدغه های زیادی را برای کشورهای خشکی بست و اساسنامه ها و کنوانسیون های حقوقی دریایی-بندری در زمینه حکم قطعی به مسئله دسترسی ایجاد کرده است.
نگارندگان در این کتاب، نظریه هارتلند کریدوری (2022) و نظریه قدرت بندری (2022)؛ با همکاری کالین فلینت، ژئوپلیتیسین برجسته جهانی را ارائه داده اند که به ترتیب در انتشارات معتبر «اشپرینگر نیچر» و «الزویر» منتشر شده اند.
کتاب حاضر از ده فصل تشکیل شده است؛ در فصل اول، ضمن پرداختن به پیشینه و تعاریف جغرافیای سیاسی، به صورت کوتاه، به بررسی مفاهیم و مولفه های بنیادی این شاخه از جغرافیا می پردازیم. در فصل دوم، ضمن پرداختن به پیشینه و تعاریف بندر و جغرافیای بنادر، به صورت کوتاه، به بررسی مفاهیم و مولفه های مرتبط با بندر می پردازیم. همچنین در این فصل، تقسیم بندی های گوناگون از بنادر و برترین بنادر جهان مورد بررسی قرار گرفته اند. در فصل سوم، جغرافیای سیاسی بنادر و مولفه های مورد تاکید آن، شامل: بنادر و اختلافات ارضی، بنادر و جنگ ها، بنادر و امنیت سرزمینی، بنادر، محور دسترسی کشورهای خشکی بست، بنادر، دارایی های استراتژیک ملی و بنادر و جهانی شدن مورد بررسی قرار گرفته اند. در فصل چهارم، پنجم، ششم و هفتم، چهار شاخه جغرافیای سیاسی بنادر شامل: سازماندهی سیاسی فضای بنادر، جغرافیای سیاسی شهرهای بندری، ژئوپلیتیک بندر و حقوق بین الملل بنادر مفهوم سازی شده و مولفه های اساسی هرکدام مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل هشتم به حمل و نقل، دریاها و بنادر پرداخته و ضمن تاکید بر کریدورهای بین المللی، به نقش ژئوپلیتیکی ایران در این کریدورها ورود می کنیم و نظریه «هارتلند کریدوری جهان» را با محوریت ژئوپلیتیک نوین ایران ارائه می دهیم. در فصل نهم ضمن بررسی و تحلیل نقش بنادر در نظریه های جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک، نظریه ژئوپلیتیکی قدرت بندری را ارائه می دهیم. در فصل دهم که فصل پایانی کتاب است، ضمن بررسی پیشینه بنادر ایران و اهمیت دریاها و سواحل در این کشور، به معرفی موقعیت و عملکرد 18 بندر تحت نظارت سازمان بنادر و دریانوردی کشور می پردازیم.
علاقمندان میتوانند این کتاب را از فروشگاه انتشارات دانشگاه دافوس به ادرس میدان حر، دانشگاه جنگ، دانشکده فرماندهی و ستاد ارتش جمهوری اسلامی ایران و یا بصورت اینترنتی از سایت دانشگاه به آدرس www.dafoosja.ac.ir تهیه نموده و یا با شماره تلفن 02166417390 و 02166417391 تماس بگیرند.