کتاب “دیپلماسی و مدیریت سیاسی شهر (مفاهیم، الگوها و مناسبات در فضای شهر)” تألیف دکتر حسین طلا، دکتر افشین متقی و آرش قربانی سپهر در پاییز 1398 از سوی انجمن جغرافیایی ایران وارد بازار کتاب شد.
در پیشگفتار این کتاب آمده است:
در عصر حاضر، شهرها توانسته اند به کانون توجه و بازیگری در مقیاسهای ملی و فراملی تبدیل شوند و نقش آفرینی برجستهای را به خود اختصاص دهند. به تعبیری، جهان حاضر، جهانی شهری است که بیش از نیمی از جمعیت جهان در آن زندگی می‌کنند و شهرها تبدیل به مکان‌هایی شده‌اند که تمام نیازها و امکانات بشر را برآورده می‌سازند. بر این اساس، می‌توان گفت که در هزارة نوین، شهرها از جمله پدیده های فضایی- جغرافیایی هستند که از اهمیت و جایگاه برجسته ای برخودارند و این پدیده های فضایی- جغرافیایی اگر چه مظهر کارکردهای اساسی جوامع بشری است، اما وجوه سیاسی و اقتصادی آن بیشتر مورد توجه بوده است. شهرها از گذشته تا کنون مقر حاکمان، نماد و فضایی برای اعمال قدرت در قلمرو حکومت در سطح کشور، مناطق و توابع آن و نیز محلی برای نمایش شکوه قدرت و کشمکش بر سر قدرت بوده است. از سوی دیگر، پیشرفت تکنولوژی و ارتقاء سطح ارتباطات، امکان جابجایی راحت‌تر به فواصل دور و تمایل هرچه بیشتر مردم به استفاده از شرایط زندگی در شهرها سبب شده که سیل عظیمی از جمعیت به شهرها مهاجرت کرده و در این مراکز اصلی فعالیتهای اقتصادی و تجمع ثروت، زندگی کنند. در اين ميان، هر شهر به طور پيوسته در حال رقابت با ديگر شهرها است و هر کس سعي میکند بخش بيشتر از منابع و سرمايه های متحرک مالي و انساني را جذب کند. این در حالی است که با افزایش جمعیت در سطح محدود شهرها، رشد چشم‌گیر مشکلات و معضلات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی همگام با مشکلات زیربنایی و زیرساختی، زندگی شهری را دچار چالش جدی کرده است و به‌طور کلی فراهم کردن زندگی پویا و پایدار و دارای کیفیت بالا برای تمامی شهروندان در درون فضاهای شهری، کار بسیار دشواری است و به‌طور معمول، اجتماعاتی که نابرابری بسیاری در آنها مشاهده میشود، پایدار نیستند. تغییر و بهبود این وضعیت، نیازمند پارادایمی جدید در نظام مدیریت سیاسی شهرهاست. پارادایمی که فارغ از نظریه‌های معمول و در سطحی فراتر از نیازهای اولیة انسانی بتواند شرایطی برای مردم و شهروندان به وجود آورد تا آنان با همکاری مدیران شهری توان لازم را برای پرداختن به مشکلات به‌ظاهر سخت شهری، قدرت تفکر، برنامه‌ریزی و عمل، با در نظر گرفتن فرصتها داشته باشند. شایان ذکر است، تا زمانی که شهرها در دست سرمایه‌داران قدرتمند قرار دارد و اختیار عمل از شهروندان و مدیران شهری گرفته شده است و آنها نقشی در سرنوشت شهر ندارند، عملاً فضای جریانهای شهری از سرمایه‌داری کلان سرمایه داران تأثیر می‌پذیرد، لذا شهروندان با در اختیار داشتن استقلال (قدرت تصمیمگیری)، آزادی (نبودن موانع) و منابع (امکانات حداقلی جهت رسیدن به رفاه) میتوانند فعالیت سرمایه داران را محدود کرده و روابط بین انسانها را بر پایه همکاری و مشارکت، برابری و عدالت برقرار کنند. همچنین شهروندان میتوانند با استفاده از حقوق شهروندی در مدیریت و تصمیم‌گیری‌های شهری نقش داشته باشند و در مقابل آن مدیریت شهری باید زمینه‌های لازم را برای مشارکت شهروندان فراهم کند تا شهروندان بتوانند بر فضای شهر، آن‌گونه که شایسته است تأثیرگذاشته و زمینة به وجود آمدن شهری پایدار و پویا را فراهم سازند. در مجموع باید گفت، تحولات صورت گرفته در عرصه های مختلف، زمینه ساز شکل دهی به مباحث جدید در عرصة مطالعه در حوزة شهرها به عنوان پدیده های فضایی- جغرافیایی است. این تحولات ناشی از جهانی شدن و جهانی سازی، ورود به عصر اطلاعات، دگرگونی در مناسبات قدرت، افزایش جایگاه بازیگران فروملی و…، زمینه ساز شکلگیری و گسترش مباحث تخصصی و کاربردی در حوزه مطالعات شهری شده است. بنابراین، در عصر حاضر، جهانی شدن، فرصتها و مشکلاتی برای شهرها به وجود آورده که مدیریت و حل مسائل و مشکلات ناشی از آن، علاوه بر سیاست تمرکززدایی و ایجاد دولت محلی، مشارکت همه جانبه بین المللی و همچنین سهیم شدن در حکمروایی شایسته را میطلبد زیرا هیچ شهری به تنهایی قادر به مدیریت بحرانهای فضایی درون خود نیست و نیازمند همکاریهای بین المللی دوجانبه و چند جانبه، در بستر نهادها، انجمنها و سازمانهای بین المللی و به طوری کلی در قالب دیپلماسی شهری است. در هزارة نوین، کلانشهرها (شهرهای جهانی و جهانشهرها) نقش و سهم بسزایی در فرآیند و جریانهای شکل گرفته در جهان دارند و سایر شهرهای جهان، با بهره گیری از دیپلماسی شهری، میتوانند نقش کلیدی به همراه شهرهای جهانی ایفا کنند، چرا که امروزه فلسفه و هدف اصلی دیپلماسی شهری بر این پایه استوار است که کلانشهرها، بتوانند از طریق همکاری و مشارکت در عرصة بین المللی، علاوه بر بهره مندی از فرصتهای جهانی شدن، در مورد بحرانها و مشکلات پیش روی جوامع شهری هم نقش مؤثری داشته باشند. به همین میزان، مدیران شهری از طریق به کارگیری دیپلماسی شهری و با بهره مندی از فرصتها و مزایای جهانی شدن میتوانند از این موقعیت برای تثبیت و ارتقاء شهرهای خود در فرآیندهای بازیگری در سطوح جهانی استفاده کنند. کتاب حاضر قصد دارد با ارائه الگوها و نمایان ساختن مناسبات در سطوح مختلف، کنترل جریانها و مناسبات قدرت در فضای شهر را برای مدیران شهری سهل و آسان سازد و زمینة پویایی و پایداری شهرها را در هزارة نوین با ارائه الگوهایی سناریوپردازی کند. به هر حال، بررسیهای صورت گرفتة منابع در دسترس، به ویژه در داخل کشور، نشان دهنده آن است که مفهوم سازی و قلمروسازی درست و مشخصی از مناسبات قدرت در فضای شهر بر پایة دیپلماسی و مدیریت سیاسی شهر تا کنون صورت نگرفته است و استفاده از مفهوم دیپلماسی شهری به صورت نمادین و تا حد قابل توجهی مبهم، در کارهای علمی به کار برده شده است. با توجه به وجود این مشکل در حوزة جغرافیای سیاسی و مدیریت شهری و از سوی دیگر وجود دروسی با همین عناوین در مقطع کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی و دکتری، نویسندگان بر آن شده‌اند، کتاب حاضر را با سبک و چارچوبی جدید و متفاوت به رشته تحریر درآورند. در نهایت، این امیدواری وجود دارد که کتاب حاضر تا حدی بتواند مفهوم سازی نسبتاً مناسب و شفافی از دیپلماسی و مدیریت سیاسی شهر ارائه داده و ابهامات موجود در این عرصة مطالعاتی جدید را، تا حد امکان بر طرف کند. برای دستیابی به این مهم، کتاب حاضر در قالب شش فصل به صورت زیر سامان یافته است:
فصل اول: چیستی و چرایی جغرافیای سیاسی فضای شهر
فصل دوم: شهرشناسی و شهرنشینی (آینده شهرها)
فصل سوم: شهروند مشارکت پذیر و حکمروایی شایسته در مدیریت شهری
فصل چهارم: مدیریت سیاسی و مناسبات قدرت در فضای شهر
فصل پنجم: شهر جهانی و رقابت پذیری شهری
فصل ششم: دیپلماسی شهری و مناسبات بین المللی شهرها
در مجموع، در تألیف این اثر، تلاش شده است تا جایی که ممکن است به آثار متداول در نزد اصحاب علم و محققان به ویژه در حوزة مورد بحث توجه شود. امیدواریم نتیجة این تلاش، مورد توجه جامعة علمی و علاقمندان قرار گیرد. نویسندگان، ضمن ارج نهادن به تحقیقات گرانمایه‌ای که تاکنون به‌وسیلة عالمان این رشته در محافل دانشگاهی کشورمان صورت گرفته، مطالعة این اثر که حرکت پیشگامانه‌ای برای معرفی رویکردهای جدید در مباحث دیپلماسی شهری و مدیریت سیاسی شهر است را به تمامی علاقمندان به این مباحث، (رشته‌هایی همچون جغرافیا، ژئوپلیتیک، علوم سیاسی، جامعهشناسی، مدیریت شهری و سازمانهایی همچون شهرداریها، شوراهای شهری، فرمانداریها، استانداریها و وزارت کشور) توصیه می‌کنند. نویسندگان اميدوارند كه مطالب و مباحث بیان شده در این کتاب بتواند مورد توجة خوانندگان محترم قرار بگيرد و بخشي از سؤالات آنها را در زمینه دیپلماسی شهر و مدیریت سیاسی شهر پاسخگو باشد و به آگاهی آنها، در رفع ابهامها، نسبت به مفهوم و مباحث دیپلماسی شهری و مدیریت شهری بیافزاید. همچنین، انتظار میرود، کتاب حاضر بتواند زمینه ای را برای علاقمندی و کاربرد و استفادة بهتر و دقیقتر از این حوزة مطالعاتی جدید فراهم آورد. با توجه به این‌که، کتاب حاضر در حوزة دانش جغرافیای سیاسی و مدیریت شهری با نگرشی متفاوت نگاشته شده است، مطمئناً دارای نقصهایی خواهد بود که از خوانندگان عزیز تقاضا میشود دیدگاههای خود را از طریق ایمیل (arash.sepehr91@yahoo.com) به نویسندگان منتقل کرده تا در چاپهای بعدی مورد استفاده قرار گیرد. شایان ذکر است که این اصلاحات، با ذکر نام منتقد در کتاب لحاظ خواهد شد. در پایان از تمامی پژوهشگران و صاحبنظرانی که به گونه ای برای به وجود آمدن این اثر، مؤثر بوده اند، نهایت سپاس را داریم.
