کتاب هندسه سرزمین و مرز کشورها

در هندسه سرزمین و مرز کشورها، موقعیت مطلق یا ریاضی، نقش اصلی را دارد؛ البته باید به نقش استثمار و ترسیم مرزهای تحمیلی برای برخی کشورها نیز اشاره کرد که در ایجاد شکل هندسی سرزمینی به ویژه در قاره آفریقا تأثیر‌گذار بوده ­است. این نوع موقعیت (مطلق) در شکل­‌گیری موقعیت نسبی برای کشورها نیز تأثیرگذار است؛ البته در موقعیت نسبی به نظر ما نیروی انسانی آزموده و ماهر تعیین کننده است؛ اینکه در اینجا بحث موقعیت جغرافیایی مطرح شده است و تأثیر آن در توسعه یافتگی بیان می­شود به این دلیل است که موقعیت جغرافیایی همواره در طی تاریخ از سوی دولت­ها در رأس برنامه­‌ریزی­‌ها قرار داشته است. در حقیقت «یکی از مهم‌ترین عوامل توسعه، جغرافیا، است یعنی مکانی که کشورها در جهان قرار دارند و آب­‌وهوایی که دارند. این تصادفی نیست که فقیرترین کشورها در مناطق گرمسیری، جایی که گرم است، زمین کمتر مرغوب است، آب کمتری دارد، و بیماری­ها شکوفا می­‌شوند قرار دارند. برعکس، اروپا و آمریکای شمالی از مناطق بزرگی از زمین­های بسیار بارور، آب­‌وهوای معتدل و بارندگی خوب بهره­‌مند هستند. در موارد شدید آب­‌وهوایی، گرم یا سرد، انرژی زیادی باید برای کسب­‌وکار ساده­‌ای، صرف شود تا انرژی زیادی برای توسعه ایجاد شود» (Williams,2017). در تأیید نقش موقعیت جغرافیایی مناسب و تلاش برای به دست آوردن آن، می­توان این مثال را آورد که دو کشور اکوادور و کلمبیا با توجه به موقعیت ساحلی، همچنان به دنبال موقعیت جغرافیایی بهتری بوده­‌اند؛ «کشور اکوادر نسبت به نواری از بخش شمالی کشور پرو که دسترسی به شعبات قابل کشتیرانی علیای رود آمازون را امکان می­‌دهد، ادعای دیرینه دارد. کشور کلمبیا در 1922 دالان باریک لیتسیا را به دست آورد که امکان استفاده از 120 کیلومتر حریم همان رود برایش فراهم آمد. [بنابراین برخی کشورها] از طریق رودهای قابل کشتیرانی با هدف دسترسی غیرمستقیم به دریای آزاد اقدام کرده­‌اند»(هاگت،1379: 374). با گذر زمان و آگاهی یافتن از موقعیت جغرافیایی، نقش شکل هندسی سرزمین و مرز در جغرافیای سیاسی کشورها، بیشتر مورد توجه قرار گرفت. برای نمونه در شکل سرزمینی دنباله­‌دار مانند سرزمین افغانستان و نامیبیا، این بخش از سرزمین که زایده­‌ای مانند نیز گفته می­‌شود، به دلیل فاصله زیاد و دور افتاده بودن از مرکز، اداره امور آن با مشکلاتی همراه است. شکل و موقعیت یک کشور از لحاظ اداره­‌ی کشور، ایجاد خطوط ارتباطی، دفاع از مرزها، دسترسی به دریاهای آزاد (اقیانوس­ها)، وحدت ملی، قرار داشتن در آب­‌وهواهای مختلف و… دارای اهمیت فراوان هستند. لاجرم از نظر ساختار جغرافیایی، چهار عامل وسعت، شکل، موقع و وضع ناهمواری­‌ها در قدرت ملی یک کشور مؤثرند. بر این اساس کشورها را در دسته­‌های متفاوت طبقه­‌بندی کرده‌­اند. (‌http://tapo.blogfa.com/post-41.aspx) از نظر شکل سرزمینی کشورها به پنج دسته اصلی فشرده (جمع­ و جور)، طویل، دنباله‌­دار، محاطی و پاره‌­پاره‌ (Rosenberg,2017 :1) و از نظر موقعیت دسترسی به آبهای آزاد به دو دسته کشورهای محصور در خشکی و ساحلی (دسترسی به آبهای آزاد) تقسیم می­شوند.

کتاب حاضر در دو بخش تدوین گردیده است. در بخش اول با موضوع هندسه سرزمین و مرز کشورها، به فرصت­ها و چالش­هایی که کشورها با توجه به شکل هندسی سرزمین­شان از آن متأثرند، پرداخته شده است، که توسط اینجانب (مهکویی) انجام شده است و بخش دوم که ترجمه می‌­باشد توسط هر دوی ما صورت گرفته است. در بخش دوم مقالات مرتبط با موضوع بخش اول، ترجمه شده است. در آخر کتاب در بخش ضمایم، نقشه‌­ها و جداول بیشتری در راستای موضوع کتاب برای درک بیشتر خوانندگان محترم آورده شده است. برخی از نقشه­‌های بخش اول کتاب توسط همکار محترم و گرامی جناب آقای دکتر علیرضا عباسی، ترسیم شده است که از ایشان تشکر می­‌نماییم. و از راهنمایی­‎های جناب آقای دکتر طباطبایی مدیر محترم گروه زبان انگلیسی که برخی از اصطلاحات و واژه­‌ها را با توجه به دستور زبان انگلیسی، ما را راهنمایی نموده‌­اند نیز سپاسگزاریم. از نظر موضوعی هرچند در کتاب­ها و مقالات فارسی در رشته جغرافیا در ایران، جسته­ و گریخته نسبت به هندسه سرزمین و مرز کشورها مطالبی مطرح شده است ولی وجود کتابی واحد در این باره، به شدت احساس شده است. به نظر ما، ارایه یک درس 2 واحدی در سر فصل رشته جغرافیا تحت عنوان هندسه سرزمین و مرز کشورها، نیاز است؛ امید است که این مهم مورد توجه مسئولان مربوطه در وزارت علوم، قرار بگیرد. این کتاب می­تواند برای دانشجویان رشته­های جغرافیای سیاسی، علوم سیاسی، روابط بین­‎الملل و مطالعات منطقه­‌ای به عنوان کتاب کمک درسی برای مباحث جغرافیای سیاسی، ژئوپولیتیک و روابط بین‌­الملل در نظر گرفته شود.

 


 

این مطلب را به اشتراک بگذارید

اسکرول به بالا