سخنرانی آقای دکتر محمدرضا حافظنیا، استاد جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس تحت عنوان ژئوپلیتیک انسانگرا در روز پنجشنبه 14 مهرماه 1390 در ساعت 19 تا 17 در محل سرای خاقانی برگزار گردید. در زیر خلاصهای از مباحث طرح شده در این جلسه آورده شده است.
ژئوپليتيك به عنوان شاخهای از جغرافياي سياسي داراي ماهيتي علمي است كه همانند هر نظام علمي ديگر داراي دو وجه بنيادي و كاربردي است. وجه كاربردي آن ناظر بر كاربرد معرفت علمی ژئوپليتيك در راستاي رفع نيازهاي جوامع بشري است كه همانند گزاره‌ها و نظریه‌های معماری شده تا حد زيادي تابع جهان‌بيني، ايدئولوژي، نگرش و علائق كاربران مي‌باشد. اگر معرفت ژئوپليتيكي توسط صاحبان قدرت مورد سوء استفاده قرار گرفته يا قرار مي‌گيرد، آنكه بايد سرزنش شود كاربر است نه رشته ژئوپليتيك. دانش و معرفت ژئوپليتيكي همانند ساير رشته‌هاي علمي در ذات خود پسنديده و مفيد است و براي پاسخگويي به نيازهاي بشر بايد پيشرفت نمايد. لذا بايد ترتيبي داده شود كه دانش ژئوپليتيكي در هر مقياسي اعم از جهاني، ملي و يا محلي مورد سوء استفاده بازيگران سياسي قرار نگيرد. بلكه برعكس در خدمت انسان‌ها و ملتها و جوامع بشري قرار گرفته و بازيگران سياسي نيز آنرا در همين راستا بكار گيرند. بر همين اساس، از سوی دکتر محمدرضا حافظنیا رويكرد جديدي در عرصه كاربرد دانش و معرفت ژئوپليتيك توصيه و تجويز میگردد که این رویکرد جدید «ژئوپليتيك انسانگرا» نام دارد.
ژئوپليتيك انسانگرا به مثابه يك مكتب فكري و يك جهان‌بيني بر اين باور است كه علم و معرفت ژئوپليتيك در وجه كاربري آن بايد براي تامين صلح و امنيت، رفاه و آسايش، توسعه پایدار و شاخص‌هاي زندگي برابر، حقوق شهروندي و عدالت فراگير عمومي و معني‌دار و احترام به شان و منزلت انسان مورد استفاده قرار گيرد و متخصصين ژئوپليتيك و جغرافياي سياسي بايد راه‌حل‌ها، توصيه‌ها، تحليل‌ها، تبيين‌ها و راهنمايي‌هاي خود را در اين راستا ارائه دهند. در ژئوپليتيك انسانگرا به انسان‌ها و شهروندان اصالت داده می‌شود و حقوق انسان‌ها بر حقوق بازيگران سياسي، حكومت‌ها و صاحبان قدرت ارجحیت دارد.
ژئوپليتيك انسانگرا از جنگ، خشونت و بحران‌سازي حمايت نمي‌كند، بلكه به دنبال توصيه راه‌حل‌هاي بحران‌زاديي، خشونت‌زدايي، نابرابري‌زدايي و بطور كلي رنج‌زدايي از انسان‌ها است و تجويز‌كننده روابط مسالمت‌آميز بين ملتها و دولت‌ها، انسان‌هاي ساكن در فضاهاي جغرافيايي و بازيگران سياسي است و از توسعه قابل تحمل و پايدار و نيز حفظ محيط‌زيست براي زندگي مطلوب و بهينه انسان‌ها حمايت مي‌كند.
ژئوپليتيك انسانگرا در برابر خواست جبّارانه و خودكامگي بازيگران سياسي و صاحبان قدرت كه درد و رنج انسان‌ها را با هدف بقاي فرمانروايي خود سبب مي‌شوند موضع‌گيري نموده و از همكاري با آنان خودداري مي‌نمايد. «در ژئوپليتيك انسانگرا فلسفه حكومت مردم و شهروندان هستند، نه شهروندان فلسفه حكومت». بنابراين حاكم و حكومت مولود مردم و شهروندان بوده و مردم به عنوان زيربنا، و حاكم و حكومت روبنا هستند. حكومت و حاكم به نيابت از مردم و شهروندان، خدمات مورد نياز يك زندگي بهينه را براي آنان فراهم مي‌كند، امور عمومي آنها را در فضاي جغرافيايي زيستگاه آنها(قلمرو كشور) اداره مي‌كند، و روابط صلح‌آميز و همزيستي مسالمت‌آميز بين آنها و ملتها و شهروندان ساير کشورها و فضاهاي جغرافيايي برقرار مي‌كند. در مكتب ژئوپليتيك انسانگرا، نظر و خواست اكثريت مردم اصالت دارد و حكومت تسليم مردم است و همواره خود را در معرض نقد مسالمت‌آميز و آزادانه مردم قرار مي‌دهد و از طريق شكل‌دادن به ساز و كارهاي عمومي و رسمي مقبوليت خود را بطور دائم مورد سنجش قرار داده و در صورت سقوط آن، داوطلبانه قدرت سياسي را رها كرده و مردم را براي تصميم‌گيري آزاد مي‌گذارد و از تقابل و كاربرد روشهاي خشونت‌آميز، پليسي و نظامي‌گرايانه با شهروندان و مردم پرهيز مي‌نمايد. در اين مكتب، روابط حكومت و ملت و شهروندان در قالب ساز و كار تبادل انديشه و گفتگوي انتقادي و سازنده بر پايه خير و مصلحت شهروندان تنظيم مي‌شود و از كاربرد ساز و كارها و روشهاي خشونت‌آميز بر عليه يكديگر پرهيز مي‌شود. به عبارتي قدرت سياسي و حاكميت بطور مسالمت‌آميز جابجا مي‌شود نه با روشهاي قهرآميز و خشونت‌آميز.
ژئوپليتيك انسانگرا رويكردي است آرماني و در عين حال یک نياز اساسي براي ابنا بشر در جهان امروز. رويكردي است براي نجات انسان‌هاي خسته از بحران‌ها، ناكاميها، رنجها، فقر و نابرابريها، بي‌عدالتي‌ها، عوام‌فريبي‌ها، دروغها و بالاخره مهار حكومت‌هاو بازيگران سياسي و صاحبان قدرت بوسيله شهروندان، در راستاي خلق يك زندگي مطلوب و متناسب با شأن انسان‌ها. به عبارتی دیگر خلق جهاني كه صلح، امنيت، آرامش، توسعه انسان محور، رفاه، عدالت، شادابي، آزادی انتخاب برای چگونه زیستن، كمال‌يابي و نوع‌دوستي از مشخصه‌هاي آن است.
{yoogallery src=[/images/gallery/geo_ensangra_900714] width=[150]}