دوازدهمین جلسه از سلسله گفتگوهای جغرافیا و سیاست با موضوع «ژئوپلیتیک (آنچه هست و آنچه باید باشد)» با حضور دکتر محسن جان پرور، استادیار جغرافیای سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد سه شنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۹، ساعت 21 تا 22، از سوی انجمن ژئوپلیتیک ایران و به صورت مجازی و زنده در صفحه اینستاگرام انجمن برگزار شد.
مهمترین بخش‌های سخنان دکتر جان پرور در این نشست به شرح ذیل است:
در ایران در حوزه مطالعات ژئوپلیتیک اساتید با تجربه و بزرگی همچون دکتر عزت ا… عزتی، دکتر دره میرحیدر، دکتر محمدرضا حافظ نیا، دکتر پیروز مجتهدزاده و… زحمات زیادی کشیده‌اند و محتوای غنی را برای آن فراهم آورده‌اند اما این به معنای این نیست که اساتید و متخصصان این حوزه فقط به مطالب و نظرات گذشته و موجود اساتید پیشکسوت اکتفا کنند و وارد حوزه‌های جدید ژئوپلیتیک نشوند. لذا نیاز است به پاس قدردانی از زحمات و ادای حق شاگردی آن‌ها، فراتر رفت و حوزه ژئوپلیتیک را توسعه داد.
مطالب و مفاهیم زیادی در حوزه ژئوپلیتیک همچون ژئواکونومی، ژئواستراتژی و… وجود دارند که این مفاهیم با وجود استعمال زیاد در منابع علمی، تعریف شفاف و مشخصی ندارند و نیاز است در این حوزه اقدامات علمی و مطالعاتی صورت گیرد تا این مشکل برطرف شود. مثلاً ما همیشه ژئواکونومی را در چارچوب ژئوپلیتیک قرار می‌دهیم اما وقتی تعریفی از آن ارائه می‌کنیم، تعریفی خارج از ژئوپلیتیک و در قالب عمدتاً اقتصاد سیاسی است.
مفاهیم موجود در ژئوپلیتیک با دو مشکل مواجه است؛ یکی اینکه به درستی تشریح نشده‌اند و دوم اینکه در جای درست و صحیح خود به کار نرفته‌اند. مفاهیم بیشتر جنبه تزیینی دارند تا محتوای غنی علمی داشته باشند و تبیین درستی صورت نگرفته است.
تولیدات ما در حوزه ژئوپلیتیک اکثرا تکرار است و در پایان نامه‌ها یا منابع دیگر علمی، مفاهیم مختلف و همچنین تولیدات آن با نوآوری همراه نیستند و تکرار چند باره است.
در حوزه مطالعات ژئوپلیتیک مکانیسم، چارچوب و الگوی مشخصی برای مطالعه نداریم که بر مبنای آن تولیداتی ارائه کنیم.
یک ژئوپلیتیسین باید نگرش ژئوپلیتیک داشته باشد. یعنی باید بر مبنای ژئوپلیتیک مباحث را تشریح و تحلیل کند و خارج از آن نباشد.
نگرش ژئوپلیتیک دو زیر چرخه را شکل می‌دهد؛ یک زیرچرخه بر مبنای منابع جغرافیایی قدرت و زیر چرخه دوم بر مبنای مناسبات است. باید بهترین استراتژی با ویژگی کارآمدی، کوتاه مدت، کم هزینه و آینده نگر بودن، خروجی کار ژئوپلیتیسین باشد تا مثلاً حکومت یا بازیگر به بهترین نحو بتواند از آن بهره‌گیری کند. این موضوع تنها از طریق توجه به این دو زیرچرخه حاصل خواهد شد.
ژئوپلیتیسین باید به بازیگر جغرافیایی کمک کند تا منبع جغرافیایی قدرت را کسب کند و در بهره‌برداری از منبع جغرافیایی قدرت و حفظ آن کمک کند.
در زیرچرخه مناسبات باید بازیگر مقابل، منطقه، مقیاس و نوع مناسبات آن درک شود و براساس آن نوع مناسبات در قالب همکاری یا رقابت تعریف شود.
خروجی مکانیسم و چارچوب ژئوپلیتیک، یک استراتژی مناسب و کارآمد خواهد بود. استدلال ما بر مبنای ایجاد یک چرخه ژئوپلیتیکی با دو زیرچرخه توجه به منابع جغرافیایی قدرت و مبنا قرار دادن مناسبات است.