محمدرضا باقري رخنه…
دانشجوي دكتراي روابط بين الملل، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقيقات و مدرس دانشگاه…
(این تحلیل صرفا دیدگاه نویسنده بوده و انتشار آن به منزله موضع رسمی انجمن نیست)…
سند مشارکت راهبردی ایران و چین، به عنوان یک سند بالادستی و نقشه راه در روابط ایران و چین که امروز امضا شده است تا چه اندازه می تواند میتواند به تعمیق روابط ژئوپلیتیکی دو کشور منجر شود؟
پاسخ: در پاسخ باید بیان داشت که دو کشور روابط نسبتا خوبی داشته اند و خواهند داشت هر چند در ارتقای این روابط به متغیرهای کلیدی فراوانی بایستی توجه شود
الف- موضوع هسته ای ایران و تنش با غرب: دوری یا نزدیکی به شرق عمدتا در قالب روابط با روسیه و چین به شدت متاثر از این موضوع می باشد آینده هسته ای ایران و و روابط برجامی با غرب و آمریکا بسیار تاثیر گذار خواهد بود
ب- تنش چین با غرب و آمریکا: با روی کار آمدن بایدن تنش در روابط چین و امریکا افزایش یافته و لذا چین در صدد افزایش قدرت چانه زنی خود با غرب و آمریکاست
ج- تنش در شبه قاره هند و رقابت استراتژیک میان هند و چین و این مسئله زمانی حائز اهمیت فراوانی است که درک کنیم امریکا از هند به عنوان وزنه تعادل در برابر چین استفاده می کند
پس تعمیق روابط ژئوپلیتیکی ایران و چین چه در قالب این سند چه بدون سند متاثر از جهت یابی هر یک از سه متغیر فوق می باشد.
سوال دوم: مشارکت راهبردی ایران و چین چه تاثیری در مناسبات بین المللی بویژه در روابط چین و آمریکا و نیزروابط ایران و آمریکا می تواند داشته باشد؟
در پاسخ به این سوال بایستی اعلام داشت که بشدت روابط چین با ایران و ایران با آمریکا متاثر از نوع روابط ایران با غرب و چین با غرب است در خوشبینانه ترین حالت ممکن است که امریکا در جهت دور کردن ایران از چین حاضر به دادن امتیازات مناسبی در بحث هسته ای شود و به نوعی تلاش کند با ایران به مصالحه برسد اما در حوزه چین و امریکا نگفته پیداست که جنگ سرد تجاری میان دو کشور مدت هاست شروع شده و به نوعی هر یک از دو کشور در صدد عضو گیری هستند بنابراین چین در جهت ایجاد سد در برابر آمریکا یا به عبارتی رسیدن به توازن قوا در مقابل این قدرت است پس می توان نتیجه گرفت که سند روابط استراتژیک ایران و چین در واقع هم حکایت از تنش موجود میان چین و آمریکا دارد و هم افزایش تنش در آینده را خواهد داشت و این مسئله ناراحتی ایالات متحده را بیشتر کرده و ممکن است در قالب واکنش هایی به چین از جمله تحریم نمود پیدا کند
سوال سوم: تاثیر مشارکت راهبردی ایران و چین چه تاثیری در مناسبات ایران و روسیه و نیز روابط ایران و کشورهای اتحادیه اروپا چه میتواند باشد؟
الف- تاثیر مشارکت راهبردی ایران و چین بر مناسبات ایران و روسیه: گسترش روابط ایران و چین به هیچ وجه خوشایند روسیه نخواهد بود گرچه در ظاهر چین و روسیه همکار و دوست تلقی می شوند و نماد این دوستی سازمان همکاری شانگهای است اما در بطن واقعیت نوعی تضاد و رقابت شدید میان این دو است بسیاری معتقدند که روسیه درصدد نظامی کردن شانگهای است اما چین در صدد اقتصادی نمودن آن این تضاد در قالب دو برنامه اتحادیه اوراسیا و طرح اقتصادی یک کمربند یک راه تجلی پیدا کرد عمدتا یکی از اهداف روسیه از ایجاد اتحادیه اوراسیا این است تا در مقابل طرح یک کمربند یک راه چین مانع ایجاد کند لذا گسترش روابط ایران و چین در ظاهر ناراحتی روسیه را در پی نخواهد داشت اما در بطن ماجرا قطعا مخالفت روسیه را در پی خواهد داشت نمود بارز این ناراحتی زمزه انعقاد قرارداد ایران با روسیه نظیر قرارداد با چین است
ب- مناسبات ایران و اتحادیه اروپا: در این راستا می توان بیان داشت که روابط ایران و اتحادیه اروپا متاثر از سند ایران و چین روبه بهبودی نخواهد رفت چرا که اولا اروپا متحد و شریک امریکا است و در واقع در یک بلوک قرار دارند و ثانیا خود اروپا نیز نگران افزایش قدرت چین است پس گسترش روابط چین و ایران لزوما بهبودی روابط ایران و اتحادیه اروپا را در پی نخواهد داشت.
سوال چهارم: آیا مشارکت راهبردی ایران و چین، میتواند تاثیری در مناسبات منطقه ای بویژه در روابط چین و هند و نیزروابط ایران و کشورهای منطقه آسیای جنوب غربی به ویژه خلیج فارس داشته باشد؟
در این رابطه قطعا تاثیر گذار خواهد بود اولا ممکن است هند را به سمت سرمایه گذاری در بندر چابهار سوق و ترغیب کند چرا که هند در قالب کریدور شمال- جنوب و خط لوله صلح قصد فعال سازی چابهار را داشت هر چند تحت تاثیر آمریکا عملی نشد اما به معنای دست کشیدن هند از این قضیه نخواهد بود و ممکن است هند را به اجرای نمودن خط لوله تاپی ترغیب نماید خط لوله ای که در واقع در مقابل چین خواهد بود اما این سند همکاری نیز کشورهای خلیج فارس را به تکاپو خواهد انداخت و به نوعی ممکن است سبب افزایش گرایش آنها به غرب و آمریکا شود.
