کتاب فرصتها و تنگناهای توسعة پایدار استان بوشهر ,, از منظر جغرافیای سیاسی،، تألیف مجید دهقانیان، دکتر بهادر زارعی و دکتر آرش قربانی سپهر در تابستان 1402 از سوی انتشارات جهاد دانشگاهی قزوین وارد بازار کتاب شد.
در بخشی از پیشگفتار این کتاب چنین آمده است؛
توسعه را باید خطی با دو قطب «انسان» و «اقتصاد» دانست. انسانی که شدیداً به دنبال خلق ثروت است. مهم نیست که این انسان چه جایگاهی دارد؛ رئیس جمهور باشد یا کشاورز، این بشر متناسب با امکانات و توانایی اش آیندۀ دیگران را با خطر جدی روبرو خواهد کرد، تا بتواند ثروت بیشتری کسب نماید. البته همیشه «اقتصاد» مطرح نیست و آوردن آن از آن جهت است که عمدتاً بشر به منظور افزایش سرمایه به محیط زیست آسیب وارد میکند. به عبارتی ممکن است به جای «اقتصاد» هدف دیگری برای «انسان» مطرح باشد که این بستگی به طرز فکر، اهداف کلان و استراتژی وی دارد.
در قرن حاضر با بروز مسائل زیست محیطی، دغدغة عمده و اصلی همة کشورهای دنیا یافتن راهکارها و تدوین سیاستهایی برای حل این مسائل و رسیدن به توسعة پایدار است. از آنجا که، شهرها بیشترین مصرف کنندة انرژی و تولید کنندة آلودگی در بین سکونتگاههای انسانی هستند، بیشتر مورد توجه هستند. لذا، تدوین سیاستگذاریها باید بهگونهای باشد که سازوکارهای هماهنگی میان دولتهای ملی و محلی ایجاد کند.
انسان ذاتاً میل به بقا و نیز میل به بهزیستی دارد که وی را به سمت توسعۀ پایدار رهنمون میسازد؛ بنابراین، تفاوتهای توسعهای بین مکانهای جغرافیایی مورد پسند بشر نبوده و آسیب به محیط زیست برای توسعه، مشکلات عدیدهای را برای آیندگان به وجود خواهد آورد. توسعۀ پایدار به معنای بهرهگیری از تمامی منابع برای نیل به ثروت و رفاه به شرط حفظ محیط زیست و آیندهنگری است. همچنین توسعۀ پایدار را باید شکلی چهار ضلعی با چهار قطبِ «انسان»، «محیط»، «فرهنگ» و «اقتصاد» دانست. در این شرایط بشر هر جایگاهی که داشته باشد، به منظور خلق ثروت باید محیط را در نظر داشته باشد؛ زیرا این در فرهنگ او وجود دارد.
توسعة پایدار از سال 1990 میلادی به این سو برجسته شده است. این نشان از آن دارد که بشر بسیار دیر متوجه عواقب ناشی از توسعۀ ناپایدار شده است. یا شاید باید گفت؛ این نشان دهندة آن است که از دهة 90 میلادی به بعد، بیشتر مورد توجه دوستداران محیط زیست و جغرافیدانان قرار گرفته و آرای آنان در مباحث ملی و جهانی لحاظ شده است. به ویژه آنکه بدانیم از همین دهه و مصادف با فروپاشی شوروی بود که رشد جغرافیای سیاسی بسیار چشمگیر شد. میتوان گفت توسعة پایدار در دهة یاد شده به صورت عملی در ملل توسعه یافته برجسته گردید. لیکن برجستگی آن در ملل در حال توسعه در سطح تئوری و مباحث آکادمی بوده است. به صورت خوشبینانه میتوان گفت؛ ملل در حال توسعه، اکنون (2023) در دهة نود ملل توسعه یافته قرار دارند؛ این در حالی است که در کشوری چون ایران که در ابتدای توسعه است و به اصطلاح به آن در حال توسعه گفته میشود زمینه برای توسعۀ پایدار فراهمتر است نسبت به کشورهای توسعه یافتهای که توسعۀ آنها ناپایدار بوده است. به عبارت دیگر، ساختن بنایی که وجود نداشته و بهرهگیری از تجربیات مؤفقین و شکست خوردگان، آسانتر از اصلاح بنای ناپایدار است.
از آنجا که ایران کشوری در حال توسعه است، بین مناطق آن شاهد رشد نابرابر هستیم. چرا که سرمایهها و منابع به شکل یکسان توزیع نشده و نیز این کشور از نظر پخش قدرت فضایی و ساختاری در ردیف کشورهای بسیط متمرکز است که نشانگر تصمیمگیری پایتخت و مسئولان غیربومی و ناآشنا به استانها و ساکنین آنها است. استان بوشهر از استانهای مرزی کشور است که به دلایل ذکر شده مورد بی مهری قرار گرفته و حتی بسیاری از ساکنین آن با مشکل آب آشامیدنی رو به رو هستند؛ همچنین در حالی که بوشهر دارای ميدان گازي پارس جنوبی یعنی بزرگترين منبع گازي جهان است، بسیاری از مردم استان از فقدان گاز رنج برده و مدت زمان زیادی را برای اخذ کپسول گاز صرف میکنند. بهره برداری از انرژیها و منابع زیرزمینی نیز به شدت محیط زیست استان را آلوده کرده است؛ حال آنکه عمدۀ درآمدهای آن نیز از استان خارج میشود. اینها تنها بخش کمی از تنگناها و مشکلات استان بوشهر میباشد.
طبق بررسیهای انجام شده توسط نگارندگان، پژوهشهای انجام شده در استان بیشتر در حوزههای جغرافیای شهری بوده و جغرافیای سیاسی در کارهای پژوهشی کمتر دیده میشود. از سوی دیگر، تحقیقاتی که توسعة پایدار را مدنظر قرار دادهاند به بخشی از فضای کل استان توجه نموده اند. لذا هدف از نگارش این کتاب، بررسی فرصتها و تنگناهایی است که در وصول استان بوشهر به توسعۀ پایدار نقش تعیین کننده ای دارند.
کتاب پیش رو در قالب چهار فصل به صورت زیر بخش بندی شده است؛
فصل اول: مفاهیم، بنیادها و نظریه ها
فصل دوم: محیطشناسی استان بوشهر
فصل سوم: فرصتها و تنگناهای توسعة پایدار استان بوشهر از منظر جغرافیای سیاسی
فصل چهارم: جمعبندی مباحث کتاب
درمجموع، در تألیف این اثر تلاش شده است تا جایی که ممکن است به آثار متداول در نزد اصحاب علم و محققان به ویژه در حوزة مورد بحث توجه شود. با توجه به نو بودن موضوع و اهمیت و حساسیتی که در متن احساس گردید، مکاتبه‌هایی با برخی شبکه‌ها و محققان صورت گرفت و به تدریج کار تألیف کتاب پیش رفت. به هر روی، امید است نتیجۀ این تلاش، مورد توجه مسئولان استان بوشهر و علاقمندان قرار گیرد.
در پایان سخن؛ از ویراستار علمی و ادبی کتاب، سرکار خانم پریسا قربانی سپهر تشکر و قدردانی میکنیم که با قلم روان خود بر رسایی کتاب افزوده اند. در نهایت؛ از اساتید محترم رشتۀ جغرافیای سیاسی به ویژه دکتر زهرا پیشگاهی فرد و دکتر علی حسینی که به گونه‌ای در جهت‌دهی به این اثر، مؤثر بوده‌اند، نهایت سپاس را داریم. همچنین نویسندگان، از مسئولان انتشارات جهاد دانشگاهی استان قزوین و بنیاد نخبگان استان قزوین که زمینة چاپ این اثر را در حوزة جغرافیای سیاس و توسعة پایدار فراهم ساختند، نهایت سپاسگزاری را دارند.