پیشینه و چشم انداز مرزهای سیاسی

پیشینه و چشم انداز مرزهای سیاسی با تاکید بر جغرافیای سیاسی دریایی و مرزهای ایران

نویسنده: دکتر یوسف زین العابدین عموقین

انتشارات: دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت

مقوله قلمرو وقلمروخواهی، با توسعه معرفت انسانی از فضای جغرافیایی متول شده و چشم­انداز گسترده‌ای خواهد داشت. گرچه انسان‌های ابتدایی، برای خود قلمرو وسیعی در نظر نگرفته‌اند، اما همان قلمرو کوچکشان آن‌ها را از پیرامون جدا می‌کرد. تمایل انسان‌ها به ایجاد و گسترش تمایز بین خود و دیگران موجب پیدایش اجتماعات اولیه‌ی انسانی در قالب خانواده، قبیله و بعدها اجتماعات پیچیده‌تر با توجه به پتانسیل بر خورداری از منافع مشترک اقتصادی و سیاسی شد. به این ترتیب، بهره‌برداری روز افزون انسان‌ها از منابع طبیعی، آن‌ها را به تقسیم فضا در سراسر سیاره‌ی زمین سوق داد. در این میان، با توجه به تفاوت‌ها و تشابه‌های انسانی و طبیعی، یک روش نمی‌توانست قلمرو حاکمیت انسان‌ها را مشخص کند و هر یک از شرایط طبیعی مانند: گوهستان، رودخانه‌ها، جنگل، باتلاق، دریاچه، دریا، اقیانوس‌ها و نیز گوناگونی و تنوع قومی ـ نژادی و دینی ـ مذهبی انسان‌ها روش خاص خود را می‌طلبد. به‌طوری که توجه هر قوم یا نژاد را قبل از تمرکز بر داخل  قلمرو حاکمیتی خود به بیرون از سر حدات خود و نحوه چیره شدن بر فضای بیشتر و افزایش وسعت قلمرو حاکمیت خود متمرکز می‌کرد. از این رو، محدوده‌ی قلمرو حاکمیت را یک منطقه نا پایدار تشکیل می‌داد. با پیدایش دولت ـ ملت‌ها این منطقه ناپایدار جای خود را به خط فرضی داد. در مناطقی که این خطوط براساس تفاوت‌های طبیعی و انسانی ترسیم شدند؛ مرزها، از پایداری و دوام بیشتری بر خوردار گردیدند. با وجود این، همواره مرزهای سیاسی ئبا توجه به فرو پاشی امپراطوری‌ها و ادغام اقوام مشابه با یکدیگر در حال تکوین، تحول و تغییر هستند. کتاب حاضر، تحت عنوان «پیشینه و چشم‌انداز مرزهای سیاسی با تاکید بر جغرافیای سیاسی دریایی و مرزهای ایران» در صدد پرداختن به پیشینه و علل پیدایش اولین مرزهای سیاسی و عوامل تاثیرگذار بر تکوین و تحول آن‌ها و نیز ترسیم چشم انداز جغرافیای سیاسی مرز با تاکید بر مرزهای ایران در هشت فصل زیر تدوین شده است:

*فصل اول: کلیات*

*فصل دوم: مرزهای سیاسی، تکوین و تغییر*

*فصل سوم: مرزهای سیاسی، تحول و چشم انداز*

*فصل چهارم: دریا، قلمرو خواهی و مرز*

*فصل پنجم: مسایل مربوط به حقوق و جغرافیای سیاسی دریاها*

*فصل ششم: انواع صلاحیت دولت‌ها در دریاها و اقیانوس‌ها*

*فصل هفتم: منازعات ژئوپلیتیکی دریایی*

*فصل هشتم: جغرافیای سیاسی مرزهای ایران