کاسپین و موقعیت ژئوپلیتیک ایران
نویسنده:مصطفی محمد جانی، دکتر رسول افضلی، دکتر علیدوست امیری
انتشارات انتخاب
درياي کاسپین، همواره در طول زمان بستر حوادث مهمي بوده است. موقعيت اين دريا موجب شده است تا در گذشته، اقوام ساكن در شمال اين دريا به علت شرايط آب و هوائي منطقه، و تمايل زمامداران براي رسيدن به آبهاي گرم جنوب،به توسعه طلبي ارضي بپردازند كه اين امر همواره باعث ايجاد جنگهاي متعددي در مرزهاي شمالي ايران شده است. علاوه بر تأثير موقعيت جغرافيائي، ذخاير عظيم انرژي اين دريا نيز باعث شده، تا همواره قدرتهاي بزرگ به منطقه چشم طمع داشته باشند. كه اين امر به نوبه خود هم بر موقعيت ژئوپُلیتيكي ايران تأثير گذاشته و همچنین از آن تاثیرپذیرفته است. تأثير اين دريا بر موقعيت ايران، در دوره‌هاي زماني مختلف، با توجه به نوع ساختار نظام بين‌الملل متفاوت بوده است. در شرايطي كه جهان دو قطب متفاوت را تجربه مي‌كرد، با توجه به تضاد قطب‌ها، شرايط مناسب‌تري جهت بهره‌برداري از اين دريا فراهم بوده، اما امروزه، به نظر مي‌رسد اين شرايط بخصوص از لحاظ امنيتي پيچيده‌تر شده باشد و مباحثي مانند تعيين رژيم حقوقي، آلودگي دريا، اختلاف بر سر حوزه‌هاي نفتي، نحوه تعامل با قدرتهاي فرامنطقه‌اي و بسياري از مسائل ديگر، نمونه‌هايي از اين مسائل مهم قلمداد مي‌گردد. برای درک بهتر از مسائل حوزه کاسپین کتاب پیش رو در چهار بخش ، گردآوری شده است که در ذیل به اختصار به این بخش ها می پردازیم.در بخش اول بخش موقعیت ژئوپُلیتيك دریای کاسپین و برخی از ویژگی های مهم این دریا مورد بررسی قرار می گیرد. در بخش دوم ، در راستای رسیدن به تحلیل جامع از وضعیت حوزه کاسپین در قبل از فروپاشی شوروی ،و تاثیرش بر موقعیت ژئوپلیتیک ایران پرداخته شده است. این بخش به دو فصل تقسیم می شود در فصل اول به اهم تهدیدهای اقتصادی ایران قبل از فروپاشی شوروی پرداخته شده است.و در فصل دوم به بررسی فرصت های نظامی ایران و در کل وضعیت نظامی حوزه کاسپین در قبل از فروپاشی شوروی ، می پردازیم. بخش سوم نیز به همین منوال وقایع متاثر بر موقعیت ژئوپلیتیک ایران، اعم از فرصت های اقتصادی و تهدیدات نظامی و امنیتی درحوزه کاسپین بعد از فروپاشی شوروی را مورد بررسی قرار می دهد این بخش نیز در دو فصل مجزا در ابتدا و فصل اول فرصت های اقتصادی ایران در حوزه دریای کاسپین و در فصل دوم تهدیدات نظامی و امنیتی ایران در حوزه کاسپین را مورد بررسی قرار می گیرد و بلاخره در انتها و در بخش چهارم ، به ارزیابی و نتیجه گیری تهدیدات فعلی و آینده حوزه کاسپین خواهیم پرداخت.
