جغرافیای پساساختارگرا

نویسنده؛ جانان مرداک

ترجمه؛ دکتر زهرا پیشگاهی فرد، مصیب قره­ بیگی

تاریخ نشر؛ اردیبهشت 1392، انتشارات زیتون سبز

پساساختارگرایی، نوعی جنبش و گسترش روشن­ اندیشی در فلسفه ­ی قاره ­ای[1] و نظریه­ ی انتقادی است که در فضای فکری و جامعه­ شناسی فرانسه رشد و بالیدن گرفت. این «ایسم»[2] به تمام معنا فرانسوی، ابتدا با چپقِ بی­ ساختار[3] میشل فوکو به دوران جنینی رسید و پس از آن رولان بارت با دیدگاه هنرمنوتیکی و ساختارشکنانه­ ی خود راه را برای رشد و پرورش این اندیشه بازگشود. پس از آنهم، کسانی چون ژاک دریدا، ژیل دولوز، ژان فرانسوا لیوتار، ژان بودریار و دیگران به تنومندتر شدن و عرض اندام فکری این مکتب یاری رساندند. جغرافیا به مثابه­ ی یک رشته­ ی کل ­نگر که شبکه­ ای از پیوندها و رابطه­ ها را در میان جامعه و طبیعت بررسی می­کند، پــرظرفیت­ ترین دانشی[4] است که می­تواند دیدگاه شبکه­ ای، رابطه­ ای و کل­ نگرانه­ ی پساساختارگرایی را جامه­ ی عمل بپوشاند. در کتاب جغرافیای پساساختارگرا، افزون بر اینکه نگاه­ های سطحی به جغرافیا مورد انتقاد قرار گرفته است، روش­ های حضور جغرافیا به مثابه ­ی یک «دانش رابطه­ ای»[5] برای تحقق بخشیدن و عملی کردن «نظریه­ ی پساساختارگرایی» نیز به اثبات رسیده است. جغرافیا با روش ­شناسی پساساختارگرایانه[6]، عرصه ­ای نو را فراپیش خود گشوده است و در میان علوم اجتماعی که در تحولات فکری و فلسفی جهان معاصر نقشی اساسی دارند، سخنان تازه­ ای برای تازه شدن جهان دارد[7]. کتاب «جغرافیای پساساختارگرا؛ رهیافتی به فضای رابطه­ ای» روش­ ها و نگرش­ های نوین جغرافیا به جهان را بازمی ­شناساند و برآن است تا شکاف عمیق میان «جغرافیای طبیعی» و «جغرافیای انسانی» را با روش­ شناسی پساساختارگرایی و با «جغرافیای بسا انسانی»[8] پر کند.کتاب با دیباچه­ ی مترجمان آغاز می­شود و سپس سه فصل درباره­ ی پساساختارگرایی، نظریه­ های مربوط به آن، چگونگی پیدایش و گسترش آن آمده است و پس از آن نیز سه فصل با عنوان بررسی­ های موردی وجود دارد که کاربرد عینی و عملی پساساختارگرایی را با نگاهی جغرافیایی نشان می­دهد. فصل پایانی نیز به تشریح رابطه­ی نزدیک میان پساساختارگرایی و «بوم­شناسی» می­ پردازد. مترجمان این اثر، کوشیده­ اند تا ترجمه ه­ای فراخور ادبیات پساساختارگرایی ارائه دهند. در انتهای کتاب نیز پیوستی با عنوان «برابرنامه» از سوی مترجمان افزوده شده که شماری از واژگان و مفاهیم فلسفی موجود در کتاب را به سه زبان آلمانی، انگلیسی و فرانسوی با معادلهای فارسی تشریح کرده است. شماری از واژگان بکار رفته در این ترجمه از سوی مترجمان فارسی و برای نخست بار ابداع گردیده که در بخش برابرنامه با علامت * مشخص شد است.

[1]– Continental Philosophy

[2]– Ism

[3]– Ceci n’est pas une pipe

[4]– savoir

[5]– Relational Knowledge

[6]– Post-structuralism Methodology

[7] – هین سخن تازه بگو تا دو جهان تازه شود/ وارهد از حد جهان، بی حد و اندازه شود

[8]– More than Human Geography