پنجمین جلسه از سلسله گفتگوهای جغرافیا و سیاست با موضوع «تبیین نقش ورزش در مناسبات سیاست، قدرت و جغرافیا – ژئوپلیتیک ورزش» با حضور جناب آقای دکتر سید محمدتقی رئیس السادات، دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی دانشگاه خوارزمی، سه شنبه 1 مهر ماه ۱۳۹۹، ساعت 21 تا 22، از سوی انجمن ژئوپلیتیک ایران و به صورت مجازی و زنده در صفحه اینستاگرام انجمن برگزار شد.
مهمترین بخش‌های سخنان آقای رئیس السادات در این نشست به شرح ذیل است:
در ابتدای نشست آقای دکتر حسین ربیعی عضو هیئت علمی گروه جغرافیای سیاسی دانشگاه خوارزمی به عنوان دبیر و مجری برگزاری نشست به معرفی سخنران و تخصص و زمینه‌های مطالعاتی ایشات پرداختند، ایشان در ادامه به توضیح و تعریف جغرافیا و مسائل مربوط به زمینه‌های مطالعاتی جغرافیا و حوزه‌های تخصصی آن پرداختند. ایشان سپس به طرح پرسش آغازین در زمینه چیستی جغرافیای ورزش و ژئوپلیتیک ورزش، از آقای رئیس‌السادات پرداختند. در پاسخ به سوال نخست دبیر جلسه، آقای رئیس‌السادات گفتند: نکته‌ای که در ابتدای مطالعله ژئوپلیتیک ورزش اهمیت دارد، بحث جغرافیای ورزش است. از آنجایی که ژئوپلیتیک شاخه‌ای از جغرافیا است، بحث جغرافیا در ورزش اهمیت بالایی دارد. اصولا ورزش امروزه در سه بعد بازی، رقابت، و سلامتی حائز اهمیت است. بحث ورزش و بازی در زمینه تفریح و سلامت مطرح میشود، اما مبحث رقابت به صورت حرفه‌ای و بین‌المللی و جهانی دنبال میشود و در این زمینه سرمایه گذاری‌های فراوانی صورت میگیرد. و این مسئله در چارچوب جغرافیایی خود، یعنی: فضا، مکان و محیط زیست مطرح میشود. در بعد فضا هر ورزشی در فضای خاص و مخصوص خود انجام میشود.
برای مثال ورزش فوتبال در استادیوم ورزشی، ورزش‌های زمستانی در فضاهای زمستانی صورت میگیرند. و هر فضای ورزشی فضا و خصوصیت های مخصوص خود را دارا می‌باشد.
در بحث مکان ورزش، این موضوع مطرح است که ورزش در چه شهری یا در چه کشوری و یا چه مکان جغرافیایی از لحاظ فرهنگی و اجتماعی برگزار شود. در بحث مقیاس، ورزش‌ها در مقیاس‌های محلی منطقه‌ای ملی و بین المللی مطالعه میشوند. در بحث محیط زیست نیز مسئله تبادل ورزش و محیط زیست مطالعه میشود به گونه‌ای که این سوال مطرح میشود که ورزش بر محیط زیست اثر میگذارد یا محیط زیست است که بر ورزش و فعالیت‌های ورزشی اثرگذار است. نکته مهم در غرب و جنوب غرب آسیا این است که ایران تنها کشوری است که در شمال آن میتوانیم ورزش‌های زمستانی و کوهستانی را داشته باشیم، در جنوب ایران ورزش‌های ساحلی را داشته باشیم، و به نوعی از لحاظ جغرافیایی ایران دارای پتانسیل‌های بسیار بالایی است که بتواند در زمینه ورزش دارای منافع بسیار بالای اقتصادی، ملی، فرهنگی باشد.
ایشان در ادامه بحث به تاریخچه مطالعات جغرافیای ورزش پرداختند و اشاره کردند که اولین نگارش‌ها در زمینه هویت مکانی در ورزش در سال 1989 توسط آقای «جان بیل» صورت گرفت، و اشاره کردند که مصداق بارز آن باشگاه‌های ورزشی هستند که توانسته‌اند شهرها را به عنوان یک مکان به منصه ظهور برسانند. برای مثال باشگاه لیورپول در انگلستان در سالهای اخیر به نمادی از شهر لیورپول تبدیل شده است. همچنین رقابت شهرهای منچستر و لیورپول که از لحاظ اقتصادی و صنایع با هم در رقابت بودند، اکنون در زمینه رقابت باشگاه‌های ورزشی تداوم یافته است.
در ادامه بحث دبیر جلسه با طرح موضوعی درباره رقابت کشورها برای ثبت برخی ورزش‌ها به نام خود پرداخت و اشاره نمود برای مثال در سالهای اخیر کشور آذربایجان در تلاش است که ورزش چوگان که یک ورزش ایرانی است، را به نام خود و به عنوان ورزش ملی خود ثبت نماید. و این پرسش را مطرح کردند که آیا برای پی بردن به ریشه اصلی و مکانی ورزش‌ها تلاش‌هایی صورت میگیرد؟
در پاسخ به این پرسش آقای رئیس‌السادات اشاره کردند: در کشورهای حاشیه خلیج فارس که از ریشه تاریخی برخوردار نیست، و شاید به طبع آن در آن کشورها، ورزش‌هایی وجود نداشته باشد. برای مثال ورزش پرنده بازی مطرح است و این مسئله نمایانگر این موضوع است که این کشورها در تلاش هستند، که این بازی را به عنوان ورزش ملی و بومی خود ثبت کنند که این بیانگر تلاش این کشورهای برای ایجاد نماد ملی در مکان جغرافیایی خود می‌باشد. اما نکته جالب این موضوع این است که بسیاری از این پرندگان از ایران شکار و به محدوده کشورهای خلیج فارس منتقل میشود. این موضوع از آنجایی حائز اهمیت است که وقتی کشوری ورزشی را ثبت جهانی میکند، میتواند مقر فدراسیونی جهانی آن ورزش را در اختیار داشته باشد. همچنین در زمینه اقتصادی و هم در زمینه فرهنگی، و به خصوص مناسبات سیاسی و بین المللی از مزیت‌های بالایی برای خود برخوردار شود.
ایشان همچنین به دخالت مناسبات سیاسی و ژئوپلیتیکی در مسائل ورزشی پرداختند و عنوان کردند که رقابت‌های بین المللی در زمینه کسب مدال‌های ورزشی در رقابت‌های جهانی بین کشورهایی که از لحاظ سیاسی و بین‌المللی رقیب یکدیگر هستند نمود بسیار بالایی پیدا میکند. همچنین از ورزش میتوان در پیام‌های سیاسی و برخوردهای سیاسی میان بلوک‌های سیاسی در جهان استفاده کرد. برای مثال کشورهای بلوک غرب در دوران جنگ سرد، در المپیک 1980 مسکو به علت حمله شوروی به افغانستان شرکت نکردند و المپیک را تحریم کردند، همچنین کشورهای بلوک شرق المپیک 1984 لوس آنجلس را تحریم کردند. در اینجا باید اشاره کرد که ایران هر دو المپیک مسکو و لس آنجلس را بنا به سیاست خود تحریم نمود.
همچنین در زمینه انزوای ژئوپلیتیکی در ورزش، میتوان به تحریم اسرائیل توسط کشورهای عربی در رقابت‌های ورزشی دهه 1960 و 1970 اشاره کرد. و این عاملی شد که اسرائیل از حوضه کشورهای آسیایی خارج شود و به اروپا بپیوندد.
در ادامه بحث سخنران به اهمیت سرمایهگذاری اقتصادی و موضوع اقتصاد در ورزش اشاره کرد و مطرح نمود که متاسفانه در ایران این موضوع اهمیت چندانی ندارد و یکی از دلایل مهم مهاجرت ورزشکاران ایرانی اهمیت نداشتن مسائل اقتصادی و رقابتی بودن ورزش در کشور است.
در ادامه ایشان اشاره کرد که کشورها نیز در تلاش هستند که از طریق قدرت ورزشی به قدرت سیاسی نیز دست یابند، اما این موضوع از توان و وزن بالایی برخوردار نیست، اما میتوان به کشور قطر اشاره کرد که از اهمیت بالایی در میان کشورهای عربی خلیج فارس برخوردار نیست اما با در اختیار گرفتن میزبانی‌های مسابقاتی مانند مسابقات جهانی فوتبال، و همچنین میزبانی بسیاری از مسابقات آسیایی، به نوعی توانسته خود را در عرصه سیاسی و بین‌المللی مطرح کند.
ایشان در پایان بحث به این موضوع اشاره کردند که اگر در ایران نگاه حرفه‌ای به ورزش وجود داشته باشد کشور ما میتواند با توجه به استعدادهای بالای ورزشی در عرصه بین‌المللی کشور سرآمدی باشد و به طبع آن از وزن بالاتری در مناسبات برخوردار شود.