نویسنده:حسین (سالار) سیف الدینی
انتشارات: شیرازه کتاب ما
صفحات:274
بها:285 هزار
لینک خرید از انتشارات شیرازه اینجا
لینک خرید کتاب از «سایت ایران کتاب» https://www.iranketab.ir/book/136856-t%C3%BCrkiye-s-geopolitical-perception-and-perspective
«کتاب ادراک و چشم انداز ژئوپلیتیک ترکیه» نوشته حسین (سالار) سیف الدینی در بهار 1403 از سوی نشر «شیرازه کتاب ما» به بازار آمد. این کتاب که در شش فصل سازماندهی شده است، به بررسی ذهنیت و ادراک تصمیم‌گیران و جامعه ترکیه از محیط پیرامون، قلمرومندی، جغرافیای تهدید و اثرگذاری ایدئولوژی‌های سیاسی داخلی بر مفصل بندی گفتارهای ژئوپلیتیکی می پردازد. نویسنده در مقدمه کتاب با اشاره به اینکه، اخیراً نقش عوامل علّی، زمینه ای و تاریخی در تحلیل رفتار و کنش کشورها افزایش یافته است به اهمیت رویکرد ادراکی در تحلیل سیاست خارجی بازیگران بین المللی اشاره کرده است. در رویکرد ادراکی فرض براین است که بازیگر ژئوپلیتیکی در میدانی از مقتضیّات استراتژیک که به عنوان میراث نهادی به ارث برده عمل می‌کند وهمواره محدودیت و شرایط هویتی خاص خود را دارد. در این بخش گفته شده است که همواره چرخه ای از عوامل تأثیرگذار تاریخی وجود دارند که در رفتار کشورها موثرند و این درست همان نقطه ای است که سیاست داخلی بر سیاست خارجی اثر می‌گذارد. بر اساس مقدمه، هدف اصلی این کتاب یافتن منطقی بنیادین برای توضیح سیاست خارجی جدید ترکیه در دهه اخیر، ادعاهای قلمروسازانه در سوریه، عراق، قفقاز جنوبی و… است. پرسش اصلی این تحقیق، کشف رابطه قلمروسازی با ادراک ژئوپلیتیکی ترکیه است و سعی دارد به این سوال پاسخ دهد که چگونه تصورات و ذهنیت هایی که در طول زمان ساخته شده اند در پردازش مسئله و فرایند شکل دهی به یک تصمیم، اثر می‌گذارند.
این پژوهش از نظر روش‌شناسی بر پایه متدولوژی پیچیده ای تنظیم شده و بخش روش‌شناسی آن در مقدمه، حجم قابل توجهی را به خود اختصاص داده است. پایبندی به روش علمی که در صفحات 25-31 توضیح داده می‌شود، تا پایان کتاب، رعایت شده و نویسنده تلاش کرده از چارچوب مفهومی و روش اولیه خارج نشود.
پس از تدوین یک نظریه مستقل با عنوان «ادراک ژئوپلیتیکی» که متشکل از چرخه ای است از حافظه جمعی آغاز می‌شود، داده‌های کتاب بر اساس سه لایه از اطلاعات جمع آوری و تنظیم شده اند: نخست بررسی محصولات فرهنگی اعم از رمان، فیلم و سریال های سیاسی تأثیرگذار در دهه 2000 میلادی، تحلیل محتوای مواضع نخبگان سیاسی ارشد ترکیه در دهه 1990 میلادی در خصوص موضوعاتی مربوط به مرزها، اقلیّت های قومی، نزاع های بیرونی و… و سپس تحلیل محتوای مواضع و اظهارات رهبران سیاسی ترکیه (رئیس جمهور، وزیر خارجه و شرکای سیاسی حزب حاکم ) از سال 2015- 2022 تحلیل محتوا شده و پس از کدگذاری، گزاره ها، مقولات و مفاهیم اصلی آن استخراج شده و در فصل بعدی مورد تحلیل جامع‌تر قرار گرفته است تا نقشه ادراکی و رمزگان عملیّاتی مورد نظر در فصل‌های پایانی ترسیم شود.
به گفته این کتاب، جنگ‌های استقلال به رهبری آتاترک، تأثیر عمیقی بر ادراک ژئوپلیتیکی جامعه و نخبگان ترکیه گذاشته و معاهدات بین المللی، چالش با اقلیّت‌های قومی، جنگ ها و سایر رویدادها، بنیاد فکری تصمیم‌گیران را تحت تاثیر قرار داده و به همین دلیل هر نوع تهدید خارجی و داخلی با طرح‌واره های ایجاد شده در این دوره مورد پردازش ادراکی قرار می‌گیرد که نمونه های آن در سه لایه از یافته های که ذکر آن گذشت، به دقت بررسی و توصیف شده اند. نویسنده علاوه بر نظریه پردازان حوزه تخصصی سیاست خارجی و ژئوپلیتیک از نظریات جدید در روابط بین الملل به ویژه رویکردهای روان‌شناسی مانند «ناخودآگاهی جمعی»، کارل گوستاو یونگ و جنبه های سیاسی این نظریات که در مطالعات متأخر غربی مورد توجه بوده اند، استفاده کرده است. این رویکرد احتمالاً تا اندازه زیادی به جنبه های روان‌شناسی مفهوم ادراک باز می‌گردد که نویسنده را ناچار از توجه به مطالعات بین‌رشته ای کرده.
در فصل سوم، محیط جغرافیای ترکیه اعم از رویدادهای تاریخی منجر به تاسیس واحد سیاسی جدید پس از فروپاشی خلافت عثمانی و یا تحولات داخلی دیگر مانند کودتای 1980 مورد بررسی و تأثیر عمیق رویدادها و تصمیم‌های کلان جهانی مانند جنگ سرد، حمله شوروی به افغانستان، طرح کمربند سبز برژینسکی (که منجر به حمایت از اسلام سیاسی در خاورمیانه از سوی غرب علیه اتحاد شوروی شد) مورد بررسی و تأثیرات آن بر جامعه و ساختار دولت در ترکیه مورد واکاوی قرار گرفته است.
در فصل چهارم یافته های متعددی که مستقیماً به موضوع تاثیرپذیری سیاست قلمروسازی از ادراک ژئوپلیتیکی میشوند بررسی شده و چندین لایه اطلاعات مختلف ضمن دسته بندی و طبقه بندی های متعدد، مورد مرور قرار گرفته است.
در فصل پنجم از این اثر، نویسنده به روایت ها یا گفتارهای اصلی ژئوپلیتیکی در ترکیه را بر اساس اسلام‌گرایی، کمالیسم، تُرک‌گرایی و نوعثمانی‌گری بررسی کرده و در نموداری، ویژگی هر یک از گفتارهای فوق را شامل، عنصر بنیادین، ادراک از مکان، دال مرکزی و هدف قلمروسازی را برشمرده است. ادعای نویسنده این است که ترکیه پس از فروپاشی شوروی، اهداف سیاست خارجی خود را دوباره تنظیم کرد و پس از یک دوره گذار در دهه 1990 وارد دورانی جدیدی شده و در نهایت در اواسط دهه 2015، از دکترین سنتی سیاست خارجی یعنی «صلح در میهن، صلح در جهان» که میراث فکری آتاترک بود وارد دکترین تهاجمی شده است. در پایان این بخش ویژگی‌های سیاست خارجی ترکیه برشمرده شده که به نظر می رسد اغلب آنها را می‌توان به عنوان مواردی نسبتاً ثابت در نظرگرفت.
در فصل‌ششم که به ارزیابی و نتیجه‌گیری اختصاص دارد، از طریق نمودارهای متعدد مقولات محوری مهم در سیاست خارجی جدید ترکیه، ترسیم شده اند که هریک دارای نظام مفاهیم خاص خود هستند. این مقولات چهارگانه که بر اساس کدگذاری و تحلیل اظهارات اردوغان و سایر راهبران مهم در یک بازه زمانی مشخص صورت گرفته است، عبارت اند از :نوستالژی سازی، قلمروسازی، کژتابی پیمان ها و سندورم سِور.
این اثر به عنوان پژوهشی منحصر به فرد در خصوص ترکیه صرفاً روی یک موضوع متمرکز شده و سعی دارد منطق تحولات سیاست خارجی ترکیه را بر اساس بنیادهای جغرافیایی توضیح داده و تاثیرپذیری آن از تاریخ و ذهنیت‌های جمعی را نشان دهد. ویژگی اصلی کتاب حاضر آن است که بر خلاف سایر آثار منتشر شده در حوزه رشته ژئوپلیتیک – که عمدتاً تئوریک هستند- صرفاً بر مسائل ترکیه تمرکزدارد و منبعی خوب جهت شناخت موضوع اخیر برای پژوهشگران و دانشجویان علاقه مند به این حوزه است.
درباره نویسنده: حسین (سالار) سیف الدینی، دانش آموخته رشته ژئوپلیتیک دانش تربیت مدرس است که پیش از آثار پژوهشی مشابهی از او با عناوین «چشم انداز ژئوپلیتیک آذربایجان و قراباغ کوهستانی» (نشر شیرازه 1399)، «امر ملّی و تمامیّت ارضی؛ واقعیت موثر در کشورداری» (نگارستان اندیشه 1403) و مقالات علمی مرتبط منتشر شده است.
