ایسنا/خراسان رضوی عضو انجمن ژئوپلیتیک ایران گفت: به نظر سناریوی غرب برای روسیه مشابه فروپاشی ۱۹۸۹ است و اوکراین بهانه و محرکی برای این ماجرا به حساب می‌آید.
دکتر کیومرث یزدان‌پناه در گفت‌وگو با ایسنا در تشریح ارزیابی خود از تنش‌های اخیرا افزایش‌یافته بین روسیه و اوکراین اظهار کرد: جغرافیای اوکراین بلای جانش شده است. اگر این کشور به قطعات کوچک‌تر جغرافیایی تقسیم شود، به نفع کل قفقاز شمالی خواهد بود زیرا واقعیت ژئوپلیتیک این کشور می‌گوید که بخش قابل توجهی از تلاطم سیاسی در آن زاییده جغرافیای سیاسی آن است که عرصه را برای رقابت‌ها و دخالت‌های وقت و بی‌وقت قدرت‌های خارجی فراهم می‌کند.
وی افزود: اوکراین سر پل اتصالی ۲ کانون رقابتی مستقیم یعنی روسیه و اروپا و یک کانون دخالت‌گر غیرمستقیم یعنی آمریکاست اما سطح مداخلات پرهزینه و دخالت‌های زبر و خشن بیشتر توسط ۲ کنشگر فعال منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای شامل قدرت شرقی یعنی «فدراسیون روسیه» و قدرت غربی یعنی «ایالات متحده» ایجاد شده است. با این حال این رقابت‌ها بیهوده نیست زیرا اوکراین به دلایل عدیده‌ای برای این قدرت‌های جهانی دارای اهمیت ژئواستراتژیک و راهبردی است. در واقع مهمترین شاخصه‌های ژئوپیلتیک موجود در اوکراین همیشه برای قدرت‌ها ایجاد جاذبه می‌کند.
شکل‌گیری جنگ دور از انتظار نیست
عضو هیات علمی دانشگاه تهران در خصوص احتمال شکل‌گیری جنگ بین اوکراین و روسیه بیان کرد: با توجه به سوابق درگیری و مداخلات مستقیم نظامی روسیه در اوکراین و همچنین اهمیت بسیار بالای این منطقه برای روسیه، احتمال جنگ مجدد و بهره‌گیری این کشور از استراتژی مشت آهنین دور از تصور نیست.
یزدان‌پناه ادامه داد: باید توجه داشت اوکراین برای تعادل ژئواستراتژیک روسیه به حدی اهمیت دارد که روس‌ها را متقاعد می‌کند ریسک بالای جنگ و هزینه‌های مرتبط با آن را بپذیرند و حتی مستقیم رو در روی آمریکا قرار گیرند. از طرف دیگر اوکراین تنها پل ارتباطی موثر میان آسیای بزرگ با اروپاست و محدودکننده مانور ژئوپلیتیکی قدرت‌های اروپایی در ۲ بخش شرقی و جنوبی اروپا به سمت خروجی‌های آسیا به حساب می‌آید. در حقیقت اگر اوکراین از دست برود، عملا روسیه در این حوزه‌ها احساس محاصره خواهد کرد.
وی اضافه کرد: اما نکته حیاتی در ماجراهای اخیر پیرامون روسیه این است که این اتفاقات در اواخر دوره ریاست جمهوری پوتین در حال وقوع است که سابقه اشغال شبه‌جزیره کریمه و جنگ نافرجام قبلی در اوکراین را در کنار مداخلات نظامی گسترده در سوریه در کارنامه خود دارد. پیرمرد تازه به قدرت رسیده کاخ سفید هم دست روی نقطه ضعف روسیه گذاشته و شاید بازی جدید در اوکراین همان تئوری گیج‌سازی رقیب و یک دام برای روسیه باشد چرا که حتی جنگ نیز مانع استمرار سیاست‌های ضد روسی و غرب‌گرایانه رهبران اوکراین نخواهد شد و اتفاقا بخش قابل توجهی از مردم اوکراین نیز موافق این روند هستند.
عضو انجمن ژئوپلیتیک ایران با تاکید بر اینکه اوکراین برای روسیه از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، اضافه کرد: به عبارتی می‌توان گفت اوکراین خط قرمز روسیه در طول و عرض جغرافیایی این کشور در خطوط غربی به حساب می‌آید. باید این‌گونه عنوان کرد که روس‌ها با توجه به شرایط تحول‌یافته خود به ویژه از لحاظ پیشرفت‌های نظامی این ریسک را می‌پذیرند که در برابر تهدیدات، تحریم‌ها و واکنش‌های آمریکا و دیگر اعضای ناتو ۲ بخش موثر اوکراین را اشغال و مانند شبه‌جزیره کریمه ضمیمه خاک خود کنند تا اوکراین نقطه اتصال مستقیم جغرافیایی به غرب را از دست بدهد.
یزدان‌پناه بیان کرد: استمرار بحران فعلی روابط دوجانبه ۲ کشور را به شدت تخریب می‌کند و این موضوع پیامدهای اقتصادی، امنیتی و انسانی گسترده‌ای را برای طرف اوکراینی در پی خواهد داشت. نتیجه اینکه روسیه باید بسیار هوشیار باشد تا در دام خطرناک غرب در اوکراین گرفتار نشود.
عضویت اوکراین در ناتو اتفاق خواهد افتاد
وی با بیان اینکه اوکراین در مسیر عضویت ناتو است و این اتفاق خواهد افتاد، گفت: اردوگاه غرب بسترهای عضویت اوکراین را فراهم کرده‌اند. خود اوکراینی‌ها هم در بالاترین سطح ممکن مشتاق عضویت در ناتو هستند. در حال حاضر هیچ چیزی برای اوکراینی‌ها مهمتر از همین نیست اما همه این فرایند بستگی به رفتار روسیه و واکنش آن‌ها دارد.
عضو انجمن ژئوپلیتیک ایران ادامه داد: به همان اندازه که اوکراینی‌ها مشتاق عضویت در ناتو هستند و آن را تنها سپر دفاعی مطمئن برای محافظت در برابر تهدیدات سایر کشورها مخصوصا روسیه می‌دانند، روس‌ها این کار را به عنوان اقدامی ضدامنیت خودشان و منطقه وسیع اورآسیا می‌بینند. لذا حاضرند به قیمت ریسک بالای یک جنگ وسیع و پرهزینه به همراه تبعات گسترده مانع این اقدام شوند. به عبارتی روسیه بر سر سه‌راهی پردردسری قرار گرفته که تصمیم‌گیری را برای کرملین بسیار دشوار کرده است.
استاد ژئوپلیتیک دانشگاه تهران با بیان اینکه حضور اوکراین در ناتو به منزله فرسایش ژئوپلیتیکی و دردسرهای عظیم برای روسیه خواهد بود، عنوان کرد: در صورت پیوست کی‌یف به ناتو مرزهای تهدید راهبردی و آفندی به عمق جغرافیای سیاسی روسیه خواهد رسید.
وی اضافه کرد: همچنین در کنار نگرانی‌های عمیق روسیه، پشتوانه مشترک تاریخی میان مسکو و کی‌یف که به نوعی برای روس‌ها حیثیتی است نیز موجب شده روس‌ها نسبت به از دست رفتن بخشی از هویت ذاتی خود نگران باشند زیرا اکثر مردم اوکراین به ۲ زبان اوکراینی و روسی صحبت می‌کنند که زبان‌هایی نزدیک به هم است؛ به خصوص در بخش‌های شرقی و جنوبی اوکراین که به وضوح روس‌زبان‌ها اکثریت دارند و خود را تحت نفوذ روسیه قرار داده‌اند. لذا حداقل یک‌سوم جمعیت اوکراین که عمدتا در بخش شرقی این کشور و نزدیک به مرز روسیه زندگی می‌کنند، به زبان روسی صحبت می‌کنند و احساس نزدیکی زیادی به روسیه دارند.
یزدان‌پناه افزود: از سوی دیگر اوکراینی‌های ساکن در بخش‌های غربی و شمالی این کشور نیز به طور گسترده به زبان روسی صحبت می‌کنند. از این منظر اگر اوکراین به ناتو بپیوندد، احتمال اشغال بخش‌های جنوبی و شرقی این کشور توسط روسیه بسیار زیاد خواهد شد و این یعنی سرآغاز یک کشمکش بی پایان بین روسیه با اروپا و امریکا.
بحران‌های اخیر، یک بازی خطرناک برای روسیه
عضو انجمن ژئوپلیتیک ایران با بیان اینکه مساله اوکراین موی دماغ روسیه و به پاشنه آشیل تمام عیار این کشور تبدیل شده، گفت: در شرایط فعلی اعمال تحریم‌های زیاد از سوی آمریکا و اروپا به منزله فشار اقتصادی مضاعف برای روسیه به شمار می‌آید اما روسیه کشور بدون ابزار فشاری هم نیست که تابع محض رقبای غربی باشد. ممکن است روسیه شدیدترین اقدامات تنبیهی علیه اروپا در حوزه انرژی را اعمال نماید.
وی ادامه داد: اما این بازی خطرناک ممکن است یک خطر پنهان برای روسیه داشته باشد و آن هم فروپاشی دوم ژئوپلیتیکی و زایش کشورهای دیگر از جغرافیای بزرگ این کشور در مناطق غربی است. روسیه با علم به اینکه عضویت هر یک از کشورهای منطقه اوراسیا، قفقاز و آسیای مرکزی در ائتلاف ناتو باعث افزایش ردپای نظامی امنیتی غرب در امتداد مرزهای این کشور خواهد شد، تلاش می‌کند قبل از هرگونه اقدام نظامی یا برخورد سخت، از تحقق این اتفاق جلوگیری کند. از سوی دیگر اوکراین بعد از اشغال کریمه توسط روسیه به شدت احساس ترس می‌کند و از سال ۲۰۱۴ میلادی تا امروز سطح روابط نظامی خود را با آمریکا به طور محسوسی گسترش داده است؛ لذا از هر منظر که به ماجرای اوکراین و ناتو نگاه کنیم، سرآغازی نو از بحران‌های امنیتی و نظامی با پیامدهای خاص خودش است.
