پایه‌گذاران اتحادیه اروپا، شاید از دیرسالی که اساس آن توسط اتحادیه بِنِلوکس پایه‌گذاری شد فکرش را هم نمی‌کردند که همگرایی اروپایی روزی در داخل خود دچار تنش شود و مراحل زوال را طی نماید. اما با همه‌پرسی 23 ژوئن 2016 در انگلستان، یکی از تاریخی‌ترین اتفاقات این اتحادیه به وقوع پیوست و شهروندان انگلیسی بر جدایی از اتحادیه اروپا با اکثریت لرزان 52 درصد رأی آری دادند. از طرف دیگر عدۀ معدودی در داخل ایران، از لحظه اعلام نتیجه این همه‌پرسی، در ستایش از آزاد بودن و دموکراسی انگلیسی سخن به میان آوردند و روح این کار سیاست‌مداران انگلیسی در انجام همه‌پرسی را به شدت ستودند، در واقع هدف این عدۀ اندک تعریف و تمجید از مقولۀ دموکراسی نبود، بلکه دفاع از دموکراسیِ انگلیسی بود، فارغ از اینکه اندکی مطالعه تاریخ کشور خودمان ایران، به ما می‌آموزد که سیاست‌مداران “روباه پیر” اینقدرها هم ساده‌لوح نیستند که چشم از منافع خود بردارند و با یک همه‌پرسی سادۀ یکروزه، منافع ملی را بر باد دهند؛ به بیان دیگر در فردای این جدایی هنوز معلوم نیست نقشۀ این روباه از این تصمیم چه بوده است، پس چه بهتر که زود قضاوت نکنیم و منتظر روزها و سال‌هایی که خواهند آمد بمانیم. از طرف دیگر باید توجه داشته باشیم تا خروج کامل انگلستان از اتحادیه اروپا حداقل دو سال زمان نیاز است، چرا که انگلستان تفاهم‌هایی را در اتحادیه اروپا دارد که حداقل دو سال برای پایان یافتن آن‌ها زمان نیاز است. در این نوشتار نگارنده کوشیده است به مسئله‌ای که عمدتا از دید کارشناسان مخفی مانده است توجه کند و آن این است که برخی از اعضای حقیقی-حقوقی در اتحادیه اروپا به شدت از تصمیم انگلیس برای خروج از اتحادیه اروپا خشنودند، هرچند که ممکن است در پشت پرده این خشنودی را ابراز کنند. یکی از نمایندگان پارلمان اروپا اخیرا گفته است از اینکه دیگر مجبور نخواهد بود به سخنان «مزخرف» یکی از نمایندگان انگلیس در پارلمان اروپا (نایجل فاراژ) در جلسات پارلمان گوش دهد، خشنود است. علی‌رغم اینکه اکثر غریب به اتفاق کارشناسان مسائل اروپا بر زیانبار بودن خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا تاکید دارند، اما برخی اروپاگرایان ساکن در پایتخت این اتحادیه، چندان هم از خروج این عضو «غرغروی مغرور» ناراحت نیستند و حتی برخی از بروکسل‌نشینان در پشت پرده ابراز خوشحالی می‌کنند. این اروپاگرایان اعتقاد دارند که خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، خالق فرصت‌های جدیدی برای اتحادیه اروپا و بروکسل خواهد بود و پر کردن جای خالی انگلیس در اتحادیه برای بسیاری از کشورها یک مزیت و فرصت خواهد بود. با نگاهی کوتاه به نظرات این افراد، می‌توان آن‌ها را در پنج بخش دسته‌بندی کرد. پنج دلیل خشنودی برخی از اروپاگرایان بروکسل از اینکه انگلستان از سال 2018 عضو اتحادیه اروپا نخواهد بود عبارت است از:
1- زبان فرانسوی؛ قدرتمندتر از قبل: در حدود بیست سال پیش، زبان اصلی در بسیاری از نهادهای اروپایی زبان فرانسوی بود و تصور اینکه یک عضو کمیسیون اروپا زبان فرانسه بلد نباشد چندان راحت نبود؛ اما با عضویت 10 کشور اروپای شرقی در اتحادیه اروپا (از سال2004) این وضعیت فرق کرد و زبان انگلیسی جای زبان فرانسه را گرفت و به عنوان زبان رسمی در اتحادیه اروپا شد. با خروج انگلیس از اتحادیه اروپا، زبان انگلیسی دیگر تنها زبان رسمی دو کشور عضو ( ایرلند و مالت) خواهد بود و آن حمایت سابق را نخواهد داشت. این می تواند فرصتی جدید برای زبان فرانسه و دیگر زبان های اروپایی باشد تا بار دیگر قدرتمندتر از قبل، خود را گسترش دهند.
2- آسان‌تر شدن تصمیم‌گیری در نهادهای اروپایی: یک مقام ارشد در اتحادیه اروپا گفته است خروج نماینده‌های انگلستان از پارلمان اروپا می‌تواند کار تصمیم‌گیری‌های این نهاد را راحتتر از گذشته کند. زیرا نمایندگان انگلستان در این نهاد با بیشتر طرح‌های قانونی پارلمان مخالفت می‌کردند. برخی از نمایندگان پارلمان اروپا نیز درباره خروج نمایندگان انگلیسی این نهاد همین نظر را دارند. بعد از خارج شدن انگلستان، تصمیم‌های شورای وزیران که غالبا با اعتراض‌های انگلستان بلوکه می‌شد، راحتتر گرفته خواهد شد و بسیاری از کشورهای کوچک‌تر که خود را پشت مخالفت‌های انگلستان پنهان می‌کردند مجبور خواهند شد از سایه بیرون بیایند.
3- انگلیس؛ درس عبرت: افراد زیادی در اروپا اعتقاد دارند حالا که انگلیسی‌ها با این همه‌پرسی به زیر میز اتحادیه اروپا زده‌اند، اروپا نیز باید به گزینه تنبیه لندن رو بیاورد و کاری با لندن کند که درس عبرتی برای دیگر کشورهای عضو اتحادیه اروپا باشد. در این زمینه البته نظرات مختلفی در اروپا وجود دارد. فرانسه خواستار خروج هر چه سریع‌تر انگلستان از اتحادیه اروپا است و دیپلمات‌های فرانسوی در بروکسل معتقدند: “باید چنان خروج انگلستان را برای لندن تلخ کرد که درس عبرتی برای دیگر کشورهایی باشد که ساز مخالف می‌زنند. در حالی که به نظر می‌رسد آلمان با این رویکرد مخالف است. آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان اخیرا در سخنانی گفت باید با انگلستان با مدارا برخورد کرد. او سخنان تند برخی از مقامات اتحادیه اروپا درباره انگلستان را سرزنش کرد.
4- فرصت شغلی جدید در نهادهای اتحادیه اروپا: خارج شدن هزاران کارمند و مدیر انگلیسی از نهادهای اتحادیه اروپا، فرصت جدید شغلی برای هزاران نفر ایجاد خواهد کرد. با وجود اینکه میزان کارمندهای انگلیسی نهادهای اتحادیه اروپا از یونان هم کمتر است اما انگلیسی‌ها در برخی نهادهای اتحادیه اروپا در پست‌های حساس مدیریتی هستند که با خروج آن‌ها از اتحادیه اروپا جای خالی آن‌ها از سوی دیگر کشورهای اروپایی پر خواهد شد. دیوان‌سالاری کنونی اتحادیه اروپا شامل حدود 30 هزار کارمند نهادهای مختلف است که کارشناسان این میزان کارمند را بسیار زیاد می‌دانند.
5- خداحافظ غرغروها: خروج انگلستان از اتحادیه اروپا پای نماینده‌های “غرغرو” و محافظه کار انگلیسی را از پارلمان اروپا قطع خواهد کرد و نمایندگان پارلمان اروپا، دیگر مجبور نخواهند بود به سخنان این نمایندگان انگلیسی “مخالف همگرایی اروپا” در استراسبورگ (مقر استقرار پارلمان اروپا) گوش فرا دهند.
سعید صادقلو- دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک دانشگاه تربیت مدرس و عضو پیوستۀ انجمن ژئوپلیتیک ایران
