جغرافیای انتخابات: بنیادها، مفاهیم و رویکردها
دکتر مراد کاویانی راد و مصیب قره بیگی
انتشارات: پژوهشکده مطالعات راهبردی
فراگیر شدن دموکراسی و انتخابات یکی از مهمترین ویژگیها و شناسههای سده بیستم تا به امروز بوده است. دادهها و یافتههای موجود نشان میدهد به هر میزان که فرایند دموکراسی و بایستههای آن در یک جامعه عمیقتر ریشه داونده باشد، به همان نسبت نظام سیاسی از کارایی و پایایی بیشتری برخوردار خواهد بود. چنین ویژگیهایی طی یک سده گذشته در گرایش به دموکراسی و جهانگستری آن، نقشی بنیادی داشته است. از شناسههای دموکراسی سازگاری آن با گوناگونی آیینها و ایستارهای جوامع مختلف است. از این رو، گونههای ناهمگونی از مردمسالاری در کشورهای مختلف سر برآوردهاند که در همه آنها خواست و پسند مردم در کالبد انتخابات بنیاد پذیرش نظام سیاسی بهشمار میرود.
طی این مدت نیز سویههای نظری و کاربردی دموکراسی در کانون پژوهش رشتهها و گرایشهای گوناگون علوم انسانی قرار داشته است. در این میان، جغرافیای انتخابات به عنوان دیرپاترین و در عین حال پویاترین گرایش جغرافیای سیاسی از زمان طرح این دانشواژه (۱۹۱۳) توسط آندره زیگفرید فرانسوی تا کنون در چهارچوب مفاهیم گوناگون نظری و کاربردی در خدمت قلمروداری به عنوان بُعد کاربردی جغرافیای سیاسی بوده است. یافتههای موجود نشان میدهد که در آن دست کشورهایی که مردمسالاری از پیشینه و ژرفای بیشتری برخوردار بوده به همان نسبت رخساره کاربردی جغرافیای انتخابات در راهکاریابی برای مسائل مبتلا به حوزههای انتخابیه و تبیین الگوهای فضایی رأی کارامدتر عمل کرده است.
در کشور ما نیز هر چند انتخابات و دموکراسی در فرهنگ سیاسی جامعه پیشینهای فراتر از یک صد سال دارد اما طی همین مدت، توسعه و گسترش مردمسالاری با اُفت و خیزهای بسیاری همراه بوده است. با این حال و به گونه مشخص با پیروزی انقلاب اسلامی و درآمیختگی جمهوریت با اسلامیت، الگوی نوینی از مردمسالاری دینی ارائه شد که در قالب نظام حقوقی آن، همه کارگزاران نظام در مقیاس خُرد و کلان به صورت مستقیم و غیر مستقیم توسط مردم برگزیده میشوند. بیگمان، کارامدسازی چنین الگویی از مردمسالاری نیازمند بررسی چالشها و دستاوردهای موجود و پیشروی از دیدگاههای گوناگون نظری و کاربردی است.
از دیگر سو، در حوزه علوم انسانی و برنامهریزی دانشگاهی کشور به طور مشخص جغرافیای سیاسی یگانه رشتهای است که در قالب واحد درسی جغرافیای انتخابات به بررسی جُستار انتخابات میپردازد. با وجود اهمیت مسئله، تاکنون کتابی که در این حوزه به صورت بنیادی به بررسی ابعاد ساختاری و کارکردی موضوع انتخابات از منظر جغرافیا پرداخته باشد، تألیف نشده است. بر این پایه، کتاب پیشروی برای دانشجویان جغرافیای سیاسی ماهیت درسی و مبانی دارد. از این رو، پژوهشکده مطالعات راهبردی بر بنیاد رسالت خود برای تولید و تقویت ادبیات بومی و راهبردی در عرصه دانشگاهی، به انتشار کتاب «جغرافیای انتخابات: مبانی، مفاهیم و مکاتب» به قلم دکتر مراد کاویانیراد همکار علمی پژوهشکده مطالعات راهبردی و آقای مصیب قرهبیگی دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران اقدام کرده است.
