درآمدی بر دولت محلی
نویسنده: دکتر هادی ویسی
انتشارات: سمت
چاپ: 1392
یکی از عوامل فزاینده فرایندهای جهانی شدن و در مقابل و همراه آن محلی شدن امور عمومی، در ابتدای سده بیست و یکم، ناتوانی حکومتهای ملی در پاسخگویی به مسائل جهانی و محلی می باشد. محلی گرایی و محلی شدن اداره امور عمومی که مفهوم بسیار نزدیکی با خودگردانی و خودمختاری دارد، بیانگر نقش مستقیم و مشارکت بی واسطه شهروندان و منتخبان مردم در اداره امور محلی شهری، کلانشهری، روستایی و ناحیه ای دارد و آن را عمده ترین روش دستیابی به اهداف دموکراسی و توسعه پایدار میدانند. از این زوایه است که بسیاری از نظریه ها و ادبیات علمی در علوم انسانی و اجتماعی در سالهای اخیر متکی بر مفاهیم حقوق شهروندی، مردم مداری، محله گرایی، دانش بومی، سرمایه اجتماعی، اداره کردن مطلوب (حکمروایی خوب)، برنامه ریزی محله مبنا، برنامه ریزی یا تصمیم گیری پایین به بالا، دولت کوچک، حکومت حداقلی، دخالت حداقلی دولت در امور عمومی محلی و ده ها مفهوم دیگری که متکی بر مسائل و نیازهای محلی و ارائه راهکار، تصمیم گیری و اجرا توسط مردم محل است، می باشد.
یکی از نهادها و سازمانهایی که می تواند تا حدی بخش زیادی از مفاهیم فوق را پوشش بدهد، دولت محلی است. دولت محلی که به صورت سنتی از گذشته های دور برای اداره امور محلی وجود داشته است، در یک قرن اخیر با توسعه الگوهای دموکراسی تغییر شکل و هویت داده و به تدریج از جهان غرب به سراسر جهان انتشار یافته است. این پدیده مدرن، نهادی است که اعضای آن در طی فرایندهای دموکراتیک از جانب مردم محلی و شهروندان به صورت مستقیم انتخاب میشوند تا با تصمیم گیری و نظارت خود به دنبال حداکثر توسعه و رفاه محلی با استفاده از ظرفیتهای محلی باشند. از این رو دولت محلی واقعیتی انکارناپذیر و دارای علت وجودی قوی و پایدار برای اداره امور عمومی محلی بوده و وجه اشتراک تمامی مکاتب فلسفی ـ سیاسی مدرن به حساب می آید. این پدیده جغرافیای سیاسی در مفهوم واقعی خودش، مبتنی بر اصول دموکراتیک، برنامه ریزی و تصمیم گیری از پایین به بالا، محلی گرا و محله مبنا، شهروندمدار، مشارکت پذیر، مسئولیت پذیر، پاسخگو و حساب پسده، دارای استقلال مالی و خودگردان و دارای رابطه افقی قدرت با سایر سطوح قدرت میباشد. این خصوصیات نهادهای محلی و نحوه اداره امور عمومی در نظریه های مدرن به عنوان یک فرایند، «گاورننس» نام نهاده اند. نظریه پردازان گاورننس عمدتاً تأکید بر تعامل و هم افزایی نیروها و توان نهادهای حکومت مرکزی، دولتهای محلی، بخش خصوصی و جامعه مدنی برای اداره بهتر امور عمومی محلی دارند. بر این اساس آنان معتقدند که این پدیده با دولت و دولت محلی سنتی متفاوت است. اما گاورننس هر چه که باشد، قائل به نقش محوری نهادهای دولت محلی در تجمیع نیروهای مختلف محلی است. بنابراین به نظر میرسد گاورننس همان دولت محلی مدرن است که ظرفیت و توان دولت محلی را افزایش داده تا برای حل مسائل محلی و اداره امور از همه ظرفیتهای محلی استفاده کند. اما این اصول تئوریک دولت محلی در عمل در نظامهای سیاسی و کشورهای مختلف به ویژه در کشورهای در حال توسعه و در نظامهای سیاسی تکساخت، دچار آسیبها و مشکلات فراوانی شده است.
این کتاب در شش فصل و در 360 صفحه تنظیم شده است که در پنج فصل نخست تعاریف، مفاهیم، تئوریها و مباحث نظری مرتبط با دولت محلی و مفاهیم پیرامونی آن (تمرکزگرایی، تمرکززدایی، جهانی شدن، محلیگرایی یا محلی شدن، دموکراسی، گاورننس و اداره کردن مطلوب محلی) آمده است و در فصل آخر وضعیت دولت محلی در ایران، سیر تکوین آن (انجمنهای محلی قبل از انقلاب اسلامی و شوراهای اسلامی در بعد از انقلاب) و چالشهای پیش رو این پدیده در ایران بحث شده است. این کتاب به عنوان منبع درسی برای درس «دولت و حکومت محلی» در جغرافیای سیاسی و جغرافیای سیاسی شهری در مقطع کارشناسی ارشد تألیف شده است که میتواند پاسخگوی نیاز رشته های جغرافیا و برنامه ریزی شهری، علوم سیاسی، جامعه شناسی و مدیریت نیز باشد. امید است این اثر گامی در جهت توسعه ادبیات رشته جغرافیای سیاسی و کمکی به حل مسائل اداره امور عمومی و کشورداری در ایران باشد.
کتاب حاضر حاصل کار چهار سال تحقیق مداوم نویسنده در خارج و داخل کشور است. نگاه تیزبینانه و نقادانه شما صاحبنظران، اساتید و دانشجویان می تواند کمک شایانی به بهبود کیفیت علمی کتاب در چاپهای آتی کند.