ژئوپاسیفیک دریچه امید خاورمیانه خسته از جنگ

تا آنجای که به جغرافیا برمی گردد این دانش در خدمت صلح است(کریمی پور، 1394) در چارچوب ژئوپلیتیک انسانگرا، دانش ژئوپلیتیک نیز در وجه نظری و کاربردی خود باید در خدمت رفع نیازهای شهروندان، سازه های انسانی، ملت ها و جوامع بشری قرار گیرد، و حکومتها و بازیگران سیاسی نیز آن را در همین راستا بکار گیرند(محمد رضا حافظ نیا، 1400). «ژئوپاسـیفیک»، که نخسـتین بـار از سـوي تومـاس گریفیـث تیلـور، جغرافیدان انگلیسی و در سال 1947 به کـار رفـت و نوعی کوشـش بـراي گسـترش و تعمیـق صـلح در جهـان است. در واقع، ژئوپاسیفیک نوعی رویکرد براي سامانه ژئوپلیتیک جهـانی اسـت کـه بنیـاد روابط و تحلیلها را بر پایه «مطالعات صلح» و «همزیستی مسالمت آمیز» پـی ریـزي مـی کنـد.
خاورمیانه امروز متاثر از در هم تنیدگی های ژرف تاریخی، سیاسی و مذهبی سرشار از رقابتها، کینه جویی ها و کینه توزی هایی است که فقط منابع حال و آینده منطقه را به یغما برده و چشم انداز زیست ساکنان آن را بیش از پیش تیره و تار می کند. در کشاکش چنین رقابتهای غیرسازنده و واگرایی که تا کنون در جریان بوده است، کنفرانس منطقه‌ای بغداد «برای همکاری و مشارکت» ششم شهریور1400 مصادف با 28 آگوست 2021 با حضور سران و مقامات کشورهای منطقه و نمایندگانی از دیگر کشورهای جهان از جمله مکرون، رئیس جمهور فرانسه آغاز شد. کنفرانسی که شاید نقطه عطفی در تاریخ پر تلاطم این منطقه باشد. اگر چه برای نتیجه گیری نباید شتابزده عمل کرد، شاید کنفرانس بغداد ۲۰۲۱ نقطه آغازی برای تلاش در جهت دستیابی به امنیت جمعی منطقه ای و برقراری صلحی فراگیر در منطقه باشد. شایان توجه است برگزاری چنین نشستهای در این سطح می تواند پویایی های ضروری برای همکاری های منطقه ای را در بر داشته باشد. در پرتو چنین مکانیسمی کانون و هارتلند جهان اسلام به سمت ساحل آرامش و کاهش تنش هدایت می شود. گزیده سخنان سخنران اصلی نشست روز گذشته بغداد در بر دارنده امیدهای زیادی است که باید با خوشبینی و امیدواری درتحقق آنها کوشید. حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان در این نشست اظهار داشت: جمهوری اسلامی ایران ضمن حمایت از ثبات، امنیت، استقلال، تمامیت ارضی، عزت، اقتدار و ارتقای جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی عراق، آمادگی خود را برای توسعه همکاری‌های دو جانبه و منطقه‌ای اعلام می‌نماید. عبدالله دوم شاه اردن که به این اجلاس آمده بود هم طی سخنانی گفت که حامی تلاش های عراق برای مبارزه با افراط گرایی، تروریسم و بازسازی در این کشور هستیم. امیر قطر گفت که از همه تلاش ها برای ایجاد امنیت و ثبات در عراق حمایت می کنیم. عبدالفتاح السیسی رئیس جمهوری مصر هم اجلاس عراق را فرصتی برای تبادل نظر و مشورت و رویارویی با بحران های منطقه بر شمرد. شیخ صباح الخالد الحمد الصباح نخست وزیر کویت که به نیابت از امیر این کشور به عراق سفر کرده بود گفت که کشورش هرگز در امور داخلی عراق دخالت نخواهد کرد. مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه هم در این اجلاس تاکید کرد که کشورش آماده کمک برای بازسازی عراق از طریق اجرای پروژه های حیاتی و زیربنایی است. فیصل بن فرحان وزیر امور خارجه عربستان با بیان اینکه با عراق و دیگر کشورهای منطقه برای مبارزه با افراط گرایی و ترویسم همکاری می کنیم، اظهار داشت: دیپلماسی عربستان مبتنی بر حمایت از صلح و جلوگیری از تنش ها و ایجاد گفت وگو در مطقه است. عراق به عنوان میزبان نشست اعلام کرده است که این اجلاس با هدف کاهش تنش در منطقه و توسعه مناسبات اقتصادی و حل اختلافات میان کشورهای همسایه عراق برگزار می شود.
مخرج مشترک سخنان همه مشارکت کنندگان در این نشست ثبات، امنیت، همکاری، صلح و .. مواردی ازاین دست بود که هر یک به تنهایی آرزوی دیرینی برای بخشهای وسیعی از این منطقه تمدنی دیرپاست. البته جای امیدواری باقی است که کلمات کلیدی یاد شده می توانند موتور محرکه و پیشران اساسی برای ژئوپاسیفیک محسوب می شوند. جایی که پویایی ها و رقابتها بایستی در راستای فراهم آوردن فضای امید و بهزیستی برای آحاد شهروندان ساکن در منطقه باشد.