ژئوپلیتیک و سیاست خارجی ایران

عنوتن کتاب:ژئوپلیتیک و سیاست خارجی ایران

نویسنده: دکتر جواد اطاعت

انتشارات انتخاب، چاپ سوم

سیاست بین‌الملل ناشی از جریان تعاملی واحدهای سیاسی است. در این کنش و واکنش دو مؤلفه «اهداف» و «امکانات» حائز اهمیت بسیاری است. از آنجا که تحقق اهداف در بستر توانایی‌ها شکل می‌گیرد، عوامل انسانی در تعامل با ویژگی‌های طبیعی و به طور کلی جایگاه یک کشور در نظام بین‌المللی که به ژئوپلیتیک تعبیر می‌شود، به عنوان یک مؤلفه از امکانات و فرصت‌ها نقش به سزایی ایفا می‌کند.

این نکته را نیز نباید از نظر دور داشت که ویژگی‌ها و امتیازات ژئوپلیتیک صرفاً به عنوان عامل قدرت به حساب نمی‌آید و بسته به ادراک، ایستارها، گرایش‌ها و چگونگی استفاده از آنها توسط تصمیم‌سازان، تصمیم‌گیرندگان و مجریان دارای آثار منفی و مثبت خواهد بود.

با توجه به این رویکرد، برخلاف پژوهش‌های توصیفی، در این اثر کوشش شده است که جهت‌گیری‌های سیاست خارجی ایران در ارتباط با متغیر ژئوپلیتیک، در چارچوبی نظری، نمونه‌سازی شود و سیر کنش‌ها و واکنش‌های آن با قدرت‌های بزرگ به صورت تحلیلی بررسی شود. در این‌گونه مطالعات، گرچه خلاقیت ذهنی در استنتاج تعیین کننده است؛ امّا برای تبیین موضوع از شواهد تاریخی و اسناد درجه اوّل بسیاری نیز استفاده شده است که برای پژوهشگران و علاقمندان حوزه سیاست خارجی ایران دارای اهمیت است.

نکته حائز توجه دیگر آنکه در ادامه این پژوهش، دو کتاب دیگر تحت عناوین «ژئوپلیتیک نفت و سیاست خارجی ایران» و کتاب «ایران و نظام بین‌الملل» نیز با همین قلم، با همکاری دانشجویانم در سال 1392 توسط نشر علم به زیور طبع آراسته شدند. به نظر می‌رسد این مجموعه سه جلدی سیاست خارجی ایران را ، ذیل دو گفتمان «ژئواستراتژیک» و «ژئواکونومی» در دوره‌های توازن قوا، دوقطبی و نظام سلسله مراتبی کنونی و در دو سطح تحلیل خرد و کلان به خوبی توضیح داده و تبیین کند. امید آنکه این تلاش‌ها دستمایه‌ای هر چند اندک برای آشنایی بیشتر علاقمندان با مسائل و مشکلات سیاست خارجی ایران در جهان کنونی باشد.