کتاب ۱۰۰ نظریه مغفول مانده جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک (۱۹۰۰-۲۰۲۱) به همت انتشارات دانشگاه تهران و تالیف دکتر زهرا پیشگاهی فرد (استاد دانشگاه تهران) و حسن نورعلی (دانشجوی دکتری دانشگاه تهران) منتشر شد.
در بخشی از مقدمه کتاب میخوانیم:
بخش عظیمی از فرایند توسعه جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک، مرهون نظریه هایی بوده است که در دو قرن اخیر توسط اندیشمندان جهانی اندیش مطرح شده است. علت‌وجودی، اندیشه حکومت و نیروهای شکل‌دهنده و فروپاشنده «کشور» و عناصر تشکیل دهنده آن (سرزمین، ملت، حکومت)، موضوع محوری ادبیات جغرافیای سیاسی را تشکیل می دهند. اکثر نظریه‌های جغرافیای سیاسی، به خصوص نظریه‌های کلاسیک آن، با مرکزیت «کشور» مطرح شده اند. همچنین نظریه های ژئوپلیتیکی عمدتا قدرت پیشبینی آینده سیاست جهانی را با تاکید بر سرزمین و قدرت دارا هستند. تا کنون آثار ارزشمندی از نظریه‌های جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک در ادبیات تخصصی این رشته در ایران منتشر شده است. با این حال نظریه های متعددی در ادبیات جهانی جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک وجود دارد که تا کنون به دلایلی مانند گستردگی و بدیع بودن آن ها در ایران مغفول مانده اند. ما در این کتاب با رجوع به منابع بین المللی از طلوع قرن بیستم تا سال 2021، سعی داریم که این خلأ را پر نماییم. اهمیت اصلی این کتاب، تلاش برای افزایش اطلاعات تخصصی و گسترش تفکرات علمی دانشجویان و اندیشمندان جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک از طریق تعمق در نظریه های مهمی است که از سوی اندیشمندان برجسته ارائه شده و تا پیش از این در ایران مورد غفلت واقع شده بود. این کتاب همچنین با بررسی 54 نظریه جدید در قرن بیست و یکم، سعی دارد که نظریه ها و ایده های جغرافیدانان سیاسی و ژئوپلیتیسین های معاصر را نیز انعکاس دهد. مطمئنا همه این نظریه ها از نظر میزان تاثیرگذاری و جهان شمولی هم سطح نیستند و با توجه به سطح بازخوردها در مقیاس بین المللی، می توان آنها را یک نظریه نامید یا یک دیدگاه قلمداد کرد، با این وجود ما سعی داشته ایم که با مطالعات گسترده در ادبیات جهانی جغرافیای سیاسی و علوم نزدیک به آن، تنها نظریاتی را انتخاب کنیم که ویژگی های کلیدی و جامع یک نظریه جغرافیای سیاسی/ژئوپلیتیکی –که در ادامه کتاب به تعریف آن می پردازیم- را دارا بوده و توسط دانشمندان شناخته شده ارائه شده باشند و همچنین از سوی دیگر اندیشمندان برجسته مورد نقد و بررسی قرار گرفته باشند. با توجه به اینکه هم نظریه های مطرح شده (به صورت خلاصه) و هم نظریه های مغفول مانده (به صورت مبسوط) در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته است، این کتاب می تواند منبع اصلی و جامع و یا منبع مکملی باشد برای دروس “نظریه های جغرافیای سیاسی” و “نظریه های ژئوپلیتیک” در مقطع کارشناسی ارشد. علاوه بر این، نظریه های کتاب حاضر، با توجه به اینکه از سوی اندیشمندان مختلف علوم مرتبط به جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک (جغرافیدانان و دانشمندان سیاسی) ارائه شده است، می تواند برای علاقه مندان و دانش پژوشان علوم جغرافیایی، به خصوص جغرافیای نظامی و ژئواستراتژی و همچنین علوم سیاسی و روابط بین الملل مفید واقع شود.
این کتاب شامل 7 فصل است که با رجوع به بیش از 340 منبع بین المللی (انگلیسی، فرانسوی و …) برای متن اصلی و 20 منبع فارسی (برای مقدمه و تبیین برخی مفاهیم) تهیه شده است.
در فصل اول، با رجوع به منابع پایه جغرافیای سیاسی در ادبیات جهانی آن، سعی داریم چیستی جغرافیای سیاسی را از دیدگاه اندیشمندان بزرگ این رشته تبیین نماییم؛ همچنین در این فصل، مروری داریم بر نظریه های مطرح شده جغرافیای سیاسی.
در فصل دوم، 35 نظریه مغفول مانده جغرافیای سیاسی سه دوره کلاسیک، مدرن و پست مدرن را بررسی می کنیم.
در فصل سوم، چیستی جغرافیای سیاسی شهری و نظریه های مطرح شده این شاخه از جغرافیای سیاسی را بررسی می کنیم.
در فصل چهارم، 5 نظریه مغفول مانده جغرافیای سیاسی شهری را بررسی می کنیم. دو فصل اخیر (3 و 4)، در زمره نظریه های جغرافیای سیاسی قرار می گیرند و از آن جدا نیستند، دلیل بررسی آنها در ذیل فصل جداگانه، یکپارچگی مفهومی آنها در زیرشاخه نوینی از جغرافیای سیاسی تحت عنوان جغرافیای سیاسی شهر(ی) است.
در فصل پنجم، علاوه بر تبیین چیستی ژئوپلیتیک با رجوع به تعاریف متعدد اندیشمندان کلاسیک و معاصر، نظریه های مطرح شده ژئوپلیتیکی را به صورت خلاصه بررسی می کنیم.
در فصل ششم، 60 نظریه ژئوپلیتیکی سه دوره کلاسیک، مدرن و پست مدرن مورد بررسی قرار می گیرد.
در فصل هفتم، مدل و نظریه پژوهشی نگارندگان تحت عنوان “ساختار ژئوپلی‌نومیک نظام جهانی” با رجوع به بیش از 80 منبع لاتین و 4 منبع فارسی ارائه می شود.
در راستای نگارش این کتاب، ما با اندیشمندان مطرح جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک در سطح جهانی مکاتبه داشته ایم؛ از این رو بر خود لازم می دانیم که از پروفسور کالین فلینت، پیتر تیلور، جان رنه شورت، ژیروید اتوتایل و جان اگنیو که با به اشتراک گذاشتن دیدگاه هایشان و معرفی برخی نظریه ها، ما را در راستای هرچه بهتر شدن این کتاب راهنمایی نمودند، تقدیر و تشکر نماییم.
علاقمندان جهت تهیه کتاب میتوانند به صورت حضوری به فروشگاه انتشارات دانشگاه تهران در میدان انقلاب مراجعه کرده و یا با شماره تلفن های 88026413- 88338712 -021 تماس گرفته و یا به وبسایت https://press.ut.ac.ir/book_3734.html مراجعه نمایند.