در آستانه سوم خرداد روز مقاومت و پیروزی نشستی در نمایشگاه کتاب با عنوان ژئوپلیتیک مقاومت در غرب آسیا در روز شنبه 31 اردیبهشت ماه 1401 برگزار شد.
«نسبت ژئوپلیتیک مقاومت با جبهه مقاومت»
در نشست ژئوپلیتیک مقاومت درمنطقه غرب آسیا، به پیشینه تاریخی آن، تداوم آن و ارتباطش با جبهه مقاومت پرداخته شد.
به گزارش روابط عمومی مجمع ناشران دفاع مقدس؛ این نشست با حضور بهرام فرجی استادیار جغرافیای سیاسی دانشگاه امام حسین علیه السلام و سید محمدتقی رییس السادات دبیر انجمن ژئوپولیتیک ایران و محمد کرمی مدیر سازمان ادبیات و تاریخ دفاع مقدس، در واپسین روز سی‌وسومین نمایشگاه بین المللی کتاب در غرفه «مجمع ناشران دفاع مقدس» برگزار شد.
در این نشست محمد کرمی با اشاره به اینکه؛ چهارم خرداد ماه روز مقاومت مردم شریف شهر دزفول است که این نشست با این مقاومت سنخیت دارد گفت: کشور ایران به عنوان یکی از دیرپاترین کشورهای دنیا که از پیشینه دیپلماسی و روابط هزارساله برخوردار است، بخش بزرگی از فلات ایران را تشکیل داده که با ۱۳ کشور مرز مشترک دارد. که تاکنون با فراز و نشیب‌های بسیاری مواجه شده است. ایران با جنوب غرب آسیا، خاورمیانه، قفقاز، آسیای مرکزی و خلیج‌فارس پیوند ژئوپلیتیک دارد. یکی از عواملی که سیاست خارجی یک کشور را تحت شعاع قرار می دهد، جغرافیای آن کشور است.
وی افزود: سوالی که در اینجا به وجود می‌آید این است که؛ جغرافیا چه تاثیری در روابط بین الملل دارد؟ اندیشمندان به این سوال اینگونه پاسخ داده اند که؛ اگر اهمیت جغرافیا را نادیده بگیریم، ژئوپلیتیک در روابط بین الملل جنبه سوری پیدا خواهد کرد. چرا که ژئوپلیتیک بر چشم انداز روابط بین‌الملل تمرکز و تاکید دارد.
مدیر سازمان ادبیات و تاریخ دفاع مقدس گفت: در این میان یکی از واژه هایی که اخیراً وارد ادبیات سیاسی کشورمان شده است واژه «ژئوپلیتیک مقاومت» است که در مجامع عمومی و آکادمیک بحث‌های فراوانی پیرامون آن شکل گرفته است. سوال اساسی این است که ژئوپلیتیک مقاومت به لحاظ تاریخی چگونه شکل گرفته است و مبانی و نظریه های آن کدام است؟
سید محمدتقی رییس السادات دبیر انجمن ژئوپلیتیک ایران در پاسخ گفت: بحث و ریشه تاریخی ژئوپلیتیک و ژئوپلیتیک مقاومت به اندازه تاریخ مقاومت انسانها در برابر قدرتهاست. هر زمانی که انسانها به مقاومت پرداخته اند ژئپلیتیک مقاومت نیز شکل گرفته است. ژئوپلیتیک مقاومت از نظریات انتقادی شروع می‌شود. نظریات انتقادی برخاسته از مکتب فرانکفورت است. این نظریات از از قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم مطرح شد و ادبیات انتقادی وارد ادبیات سیاسی و جغرافیایی شد. بعد از جنگ جهانی دوم که ژئوپلیتیک در چارچوب نظام های سیاسی منفور شد، این ادبیات وارد جغرافیای ژئوپلیتیکی شد و ژئوپلیتیک انتقادی از آن نشأت گرفت. افرادی مثل ژئوراید اتوتایل و سیمون دالبی، پاول روتلج و جان اگنیو آن را مطرح کردند.
وی افزود: در راستای ژئوپلیتیک انتقادی مباحثی مطرح می شود که بحث نابرابری های اجتماعی، تلاش برای عدالت و آزادی، روابط اجتماعی، محیط زیست التزام به قانونمندی و نفی سرمایه داری را مطرح می کند که از این مبحث، مباحث مختلفی مثل ژئوپسیفیک، ژئوپلیتیک محیط زیست، ژئوپلیتیک رسانه، ژئوپلیتیک احساسات و ژئوپلیتیک عامه پسند به وجود می آید
وی در خصوص ژئوپلیتیک مقاومت گفت: یکی از شاخه‌های مهم ژئوپلیتیک، ضد ژئوپلیتیک یا ژئوپلیتیکِ مقاومت است. ژئوپلیتیک در راستای رویکرد سیاسی افرادی مثل میشل فوکو، ادوارد سعید و آنتونیو گرامشی است. این اندیشمندان ساختار را به نوعی ساختار ضد دولت و حکومت در ژئوپلیتیک مطرح می کنند. ژئوپلیتیک واژگون ساختن مفهوم ژئو قدرت است و بستر و چشمه های اجتماعی این نوع ژئوپلیتیک طبقه های زیرین جامعه هستند.
رئیس السادات گفت: جنبش های ضد استعماری در چارچوب ژئوپلیتیک مقاومت قرار می گیرند. در دوران جنگ سرد اتفاقاتی مثل انقلاب کوبا، انقلاب نیکاراگوئه، انقلاب اسلامی ایران و جنبش ملی ویتنام در برابر اشغال آمریکا و همچنین جنبش اسلامی افغانستان در برابر اشغال شوروی در همین چارچوب قرار می‌گیرند.
وی افزود: یکی از عوامل مهم در ژئوپلیتیک، بحث اقتصاد و ژئواکونومی است. طیف های ژئوپلیتیک مقاومت را طرفداران محیط زیست، مدافعان حقوق بشر، جامعه زنان، گروه های عمومی مذهبی و جنبشهایی صلح طلب و ضد سرمایه داری تشکیل می دهند، که میتوانند مبارزات را از پایین یعنی از توده مردم در بر داشته باشند .
دبیر انجمن ژئوپلیتیک در پایان گفت: مبنای فکری ژئوپلیتیک مقاومت بر مبنای ژئوپلیتیک انتقادی است. از لحاظ تاریخی هم در منطقه جنوب غرب آسیا و هم ایران می توان به مقاومت های زیادی اشاره کرد که به ژئوپلیتیک مقاومت می پردازند.
در ادامه این نشست بهرام فرجی استادیار جغرافیای سیاسی دانشگاه امام حسین علیه السلام با اشاره به اینکه ژئوپلیتیک مقاومت همواره به مناسبات قدرت و بحران چشم دارد، گفت: ژئوپلیتیک مقاومت با رویکرد جبهه مقاومت که در ادبیات سیاسی معاصر مصطلح شده است، محور مقاومت و جبهه مقاومت نام گرفته است. ابتدا هسته های مقاومت در صور لبنان شکل گرفت که بعدها تحت عنوان جنبش امل نامگذاری شد و اولین گام های ساختارمند در مقابل رژیم صهیونیستی بود که در واقع نقطه آغازین تشکیل جبهه مقاومت و حزب الله کنونی لبنان بوده است
استاد دانشگاه امام حسین(ع) افزود: در ارتباط با محور مقاومت و شکل گیری جبهه مقاومت، اگر یک بررسی علمی و تاریخی انجام شود، می توان دید که سر منشاء این گفتمان انقلاب اسلامی و تحولات پس از انقلاب اسلامی است، که خود انقلاب اسلامی هم در منظومه مقاومت تعریف می شود. اگر بخواهیم یک مقطع تاریخی را برای شکل‌گیری ژئوپلیتیک مقاومت که بیشتر به جبهه مقاومت مصلح است، بیان کنیم باید به سال ۱۹۷۳ و یا ۱۹۷۵ و شکل گیری جبهه مقاومت در مقابل رژیم غاصب صهیونیستی در لبنان اشاره کنیم. کشوری با ۷ میلیون جمعیت و با ویژگی ها و جغرافیای سیاسی منحصر به فرد خودش و با قومیت ها و مذاهب مختلف و جریان های سیاسی متفاوت و رویکردها و منافع بعضاً متعارض!
وی افزود: این شرایط باعث دعوت شخصی مثل امام موسی صدر از طرف جریان های سیاسی شیعی لبنان شد. با توجه به عدم انسجامی که در جریان های سیاسی شیعیان در جنوب لبنان به مرکزیت شهر «صور» وجود داشت، بعد ها امام موسی صدر از شهید مصطفی چمران که مبدع جریان های پارتیزانی بود، دعوت می کند در جبهه مقاومت در مقابل رژیم تمامیت خواه صهیونیست، شیعیان منطقه را آموزش دهد. شهید چمران با ابتکارات خاص خودش در مقابل رژیم اشغالگر قدس رزمندگان آنجا را سازماندهی می کند در سال ۱۹۷۵ اصطلاح جبهه مقاومت مطرح می شود.
استادیار جغرافیای سیاسی در ادامه گفت: یک سوال مهم در ماه های اخیر مطرح شده، که آیا نیاز به تداوم این جبهه هست یا خیر ؟ آیا بعد از پیروزی حقیقی جبهه مقاومت و گفتمان مقاومت بر گفتمان تروریستی و تکفیری ضرورت دارد جبهه مقاومت ساختار و سازمان خود را حفظ کند و یا نیازی به تداوم این گفتمان نیست؟
فرجی افزود: همه ما تحولات اوکراین و جنگ روسیه را دنبال می کنیم! شاید در نگاه اول تحولات خیلی با جریان مقاومت مرتبط نباشد. اما یک شیوه جدید از برخورد های ژئوپلیتیکی در جنوب غرب آسیا تحت عنوان جنگ های نیابتی که عمده سربازان این جنگ نیابتی مزدوران جنگجو هستند، شکل گرفته است. سربازان اصلی این جریان را همین جریان های تروریستی – تکفیری تشکیل می دهند.
اخیرا روسیه به صراحت اعلام کرده که شواهد و قرائن بسیاری وجود دارد که آمریکایی ها در بخشهایی از سوریه حدود دو هزار نفر از نیروهای تکفیری را برای بهره گیری در میدان اوکراین آموزش میدهند. این موضوع در واقع خلق کانون های بحران در منطقه غرب آسیا است که به تصور من غربی ها این جریان را هدایت می کنند.
